ЕЛЕК ӨЗЕНІ БАССЕЙНДЕГІ БАТЫС ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ СЫНТАСТЫ ЖЕРЛЕУ ЕСТЕРКІШТЕРІНІҢ САЛЫСТЫРМАМАЛЫ ХРОНОЛОГИЯСЫ МЕН КЕЗЕҢГЕ БӨЛУ
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2019.1.3.9.27Түйін сөздер:
археология, Cынтасты мәдениеті, кезеңдеу, жерлеу рәсімі, қанжар, керамика, ою-өрнектер, мәдени дәстүрлерАннотация (түйіндеме)
Мақала Елек өзеннің бассейніндегі Батыс Қазақстан Сынтасты жерлеу мәдениетіндегі құрылымдардың салыстырмалы хронологиясы мен кезеңге бөлу нәтижелері қарастырылады. Автор үш хронологиялық кезеңді бөліп алады және солардың әрқайсысына сипаттама береді. Әр бір қабірдегі (жабық кешендегі) әртүрлі өрнектердің ара салмағын пайдалана отырып салыстырмалы хронологиясын жасауға және жерлеу рәсімі саласындағы Сынтасты дәстүрдің даму кезеңдерін, металл бұйымдардың (пышақ-қанжарлар) типологиясын, керамиканың сырт пішінің қалыптасуы мен әшекейлену дәстүрін анықтауға мүмкіндік туды. Жеке кезеңдердің ұзақ мерзімді өзгеру бағыттары мен маркері анықталды. Және маркерлерін анықтау мүмкін болды. 1 Кезеңде тұрғындардың Сынтасты топтары осы аймақта пайда болғған және салыстырмалы түрде өзге этномәдени топтардан оқшаулау болған. Керамика, метал бұйымдары, әшекейлер жиынтығы жеткілікті жинақы, дәстүрлер салыстырмалы түрде біртекті болып келеді. 2 Кезеңде өзге мәдениеттермен, мүмкін ертеалакөлдік тұрғындармен байланыс басталған. Бұл алакөлдік белгідегі (ойыс иықты «кемерлі), үшбұрыштар мен таспалы өрнектердің айқын үлкеюі, әйелдер әшекейлерінің саналуандығы, пышақ-қанжар түрлерінің пайда болуы) керамиканың пайда болуынан көрінеді. 3 кезеңде 2 кезеңдегі сол үрдіс жалғасады. Батыс Қазақстандағы тұрғындардың Сынтасты тобы өмір сүрген кезеңнің өн бойында Сынтасты дәстүрдің өзегі сақталып келгендігін және ертеалакөлдіктермен мәдени байланыс технологиялар мен мәдени дәстүрлердің дамыуын жылдамдатқандығын атап өтуіміз қажет.
Библиографиялық сілтемелер
Bobrinskiy, A. A. 1978. Goncharstvo Vostochnoy Yevropy. Istochniki i metody izucheniya (Pottery Eastern Europe. Sources and Methods of Study). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Volkova, Ye.V. 1996. Goncharstvo fat’yanovskikh plemen (Pottery Fatyanovo tribes). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Yepimakhov, A. V. 2002. Yuzhnoye Zaural’ye v epokhu sredney bronzy (Southern Trans-Urals in the Middle Bronze Age). Chelyabinsk: South Ural State University Publ. (in Russian).
Kaliyeva, S. S., Logvin, V. N. 2008. In Voprosy arkheologii, antropologii i etnografii (Issues of archeology, anthropology and ethnography) (9), 32-58 (in Russian).
Kamenetskiy, I. S., Uzyanov, A. A. 1977. In Arkheologicheskiye issledovaniya na Urale i v Zapadnoy Sibiri (Archaeological research in the Urals and in Western Siberia), 38-49 (in Russian).
Rykushina, G. V. 2003. In Vinogradov, N. B. Mogil’nik bronzovogo veka Krivoye Ozero v Yuzhnom Zaural’ye (Bronze Age burial ground Krivoe Ozero in the Southern Trans-Urals), 319-360 (in Russian).
Telegin, D. Yа. 1977. In Problemy arkheologii Yevrazii i Severnoy Ameriki (Problems of archeology of Eurasia and North America), Moscow: “Nauka”, 59-64 (in Russian).
Tkachev, V. V. 2007. Stepi Yuzhnogo Priural’ya i Zapadnogo Kazakhstana na rubezhe epokh sredney i pozdney bronzy (The steppes of the Southern Urals and Western Kazakhstan at the turn of the Middle and Late Bronze eras). Aktobe: Aktyubinskiy oblastnoy tsentr istorii,
etnografii i arkheologii (in Russian).
Usmanova, E. R. 2005. Mogil’nik Lisakovskiy I (Burial ground Lisakovsky I). Karaganda- Lisakovsk (in Russian).
Tsetlin, Yu. B. 2008. Neolit tsentra Russkoy ravniny. Ornamentatsiya keramiki i metodika periodizatsii kul’tur (Neolithic center of the Russian Plain. Ornamentation of ceramics and methods of cultures periodization). Tula: “Grif i K” Publ. (in Russian).
Tsetlin, Yu. B. 2012. Drevnyaya keramika. Teoriya i metody istoriko-kul’turnogo podkhoda (Ancient pottery. Theory and methods of historical and cultural approach). Moscow: Institute of Archaeology RAN (in Russian).
Khavanskiy, A. I. 2010. In Rossiyskaya arkheologiya (Russian archaeology), 3, 22-36 (in Russian).
Khavanskiy, A. I. 2010. In Arkaim – Sintashta: drevneye naslediye Yuzhnogo Urala (Arkaim – Sintashtа: the ancient heritage of the Southern Urals), 1. Chelyabinsk: Chelyabinsk State University, 74-81(in Russian).
Khavanskiy, A. I. 2016. In Aktual’naya arkheologiya 3: novyye interpretatsii arkheologicheskikh dannykh (Actual Archeology 3: New Interpretations of Archaeological Data). Sankt-Peterburg: Nevskaya knizhnaya tipografiya, 125-129 (in Russian).
Shevnina, I. V. Logvin, A. V. 2015. Mogil’nik epohi bronzy Khalvay III v Severnom Kazakhstane (The cemetery of the Bronze Age Halvay III in Northern Kazakhstan). Astana (in Kazakh, Russian, English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2019 А.И. Хаванский
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
