Мұғалжар бақташылары: қола дәуірінің Таранғұл қонысының материалдары бойынша
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2024.3.25.207.224Түйін сөздер:
археология, археозоология, далалық аймақ, қола дәуірі, Таранғұл қонысы, мал шаруашылығыАннотация (түйіндеме)
Мақалада қола дәуірінің Таранғұл қонысынан (Ақтөбе обл., Қарғалы ауданы) 2021–2022 жылдары табылған жануар сүйектеріне жүргізілген археозоологиялық зерттеулердің нәтижелері беріледі. Зерттеудің мақсаты Орал-Мұғалжар өңіріндегі қола дәуірінің қоныстарындағы мәдени-шаруашылық түрлерін анықтау, өңірдегі мал шаруашылығы мен аңшылық кәсіптердің даму бағыттарын түсіну және ежелгі фаунаның құрамына талдау жүргізу болып табылады. Жұмыс барысында палеофаунаның түр бойынша құрамы анықталып, үй жануарларының морфологиялық ерекшеліктері (жас ерекшеліктері, экстерьерлік сипаты) бағаланып, жануарларды сою мезгілдері мен сүйектердегі бірқатар патологиялық өзгерістер анықталды. Жалпы 6089 сүтқоректілерге тиесілі сүйек зерттеліп, оның ішінде 2447 (40,1%) сүйек нақты түрге ажыратылды. Жануар қалдықтарының ішінде үй жануарларының сүйектері басым (95,6%), сондай-ақ жабайы жануарлардың сүйектері де (4,4%) кездесті. Үй жануарларының қалдықтарының арасында ірі қараның сүйектері басым (58,8%). Екінші орында – уақ мал (31,8%), үшінші орында – жылқы сүйектері (2,6%). Аз мөлшерде ит және шошқа сүйектері кездеседі. Уақ малдың басым бөлігі 1,5–2,5 жас аралығында көбірек сойылғаны байқалды. Ірі қараны 2,5 жастан асқанда көбірек етке пайдаланған. Жануар тістеріндегі жыл қабаттарын зерттеу нәтижелері жануарлардың күз және қыс мезгілдерінде көбірек сойылғанын (54,2%) көрсетті. Уақ мал мен ірі қара сүйектерінің арасында жаңа туған төлдердің сүйектерінің анықталуы, тұрғындардың қоныста қыстағанын жанама түрде растайды.
Библиографиялық сілтемелер
Antipina, E. E. 2013. In: Chernykh, E.N., Zavyalov, V.I. (eds). Analiticheskie issledovaniya laboratorii estestvennonauchnyh metodov (Analytical studies of the Laboratory of Natural Science methods). Vol. 3. Moscow: Institute of Archaeology of the RAS, 126–142 (in Russian).
Baitileu, D.A., Kalieva, Z. S. 2020. In: Urazova, A. B. (ed). Kadyrbaevskie chteniya–2020 (Kadyrbayev Readings–2020). Aktobe: Aktobe regional museum of local history, 7–22 (in Russian).
Baitileu, D.A., Kalieva, Z. S., Iskakov, A. S. 2021. In: Onggaruly, A. et al. (ed). Margulanovskiye chteniya–2021 (Margulan Readings–2021). Volume 1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 198–206 (in Russian).
Baitileu, D. A., Kalieva, Z. S., Iskakov A. S. 2022. In: Onggaruly, A. et al. (eds.). Evraziiskaya stepnaya tsivilizatsiya: chelovek i istoriko-kulturnaya sreda (Eurasian steppe civilization: human and the historical and cultural environment. Proceedings of the 5th International Congress of Archaeology of the Eurasian Steppes). Vol. 1. Turkistan: Margulan Institute of Archaeology, 119–125 (in Russian).
Baitileu, D. A., Shagirbayev, M. S. 2021. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 2 (12), 141–151 (in Russian).
Yerokhin, N. G., Bachura, O. P. 2011. In: Tataurova, L. V. (ed.). Metodika mezhdistsiplinarnykh arkheologicheskkh issledovaniy (Methods of interdisciplinary archaeological research). Omsk: “Nauka” Publ., 62-69 (in Russian).
Klevezal, G. A. 1988. Registriruyushchiye struktury mlekopitayushchikh v zoologicheskikh issledovaniyakh (Recording structures of mammals in zoological research). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Kosintsev, P. A., Bachura, O. P. 2013. In: Vinogradov, N. B. (ed). Drevnne Uste: ukreplennoe poselenie bronzovogo veka v Yuzhnom Zaurale (The Ancient Uste: a fortified settlement of the Bronze Age in the Southern Trans-Urals). Chelyabinsk: “Abris” Publ., 363–387 (in Russian).
Rassadnikov, A. Y. 2016. In: Vestnik arheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 4 (35), 180–187 (in Russian).
Rassadnikov, A. Y. 2017. In: Vestnik arheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 3 (38), 176–185 (in Russian).
Rassadnikov, A. Y. 2019а. In: Zhivotnovodstvo u naseleniya Yuzhnogo Zauralya v epohu bronzy (po materialam poselenii dolin r. Karagaily Ayat i Gumbeika) (Animal husbandry among the population of the southern Trans-Urals in the Bronze Age (based on the materials of settlements in the valley of the Karagaily Ayat and Gumbeyka rivers): Cand. Diss. Thesis). Ekaterinburg, 328 р. (in Russian).
Rassadnikov, A. Y. 2019б. In: Arheologiya, etnografiya i antropologiya Evrazii (Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia), 47/2, 33–39 (in Russian).
Rassadnikov, A. Y. 2021. In: Stratum plus, 2, 85–98. (in Russian).
Tkachev, V. V., Kosintsev, P. A., Bachura, O. P., Baitileu, D. A. 2023. In: Ufimskii arheologicheskii vestnik (Ufa Archaeological Herald), 23/2, 377–395 (in Russian).
Tsalkin, V. I. 1970. Drevneishie domashnie zhivotnye Vostochnoi Evropy (The oldest pet of Eastern Europe). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Tsalkin, V. I. 1961. In: Byulleten Moskovskogo obshestva ispytatelei prirody. Otdel biologiıa (Bulletin of the Moscow Society of Nature Testers. Department of Biology), 66/5, 115-132 (in Russian).
Tsalkin, V. I. 1960. In: Byulleten Moskovskogo obşestva ispytatelei prirody. Otdel biologiıa (Bulletin of the Moscow Society of Nature Testers. Department of Biology), 65/1, 109–126 (in Russian).
Ankusheva, P. S, Rassadnikov, A. Y., Ankushev, M. N., Bachura, O. P., Chechushkov, I. V., Kiseleva, D. V., Zazovskaya, E. P., Epimakhov, A. V. 2024. In: Environmental Archaeology (05 Mar 2024) (in English).
Barbosa, J., Lima, D., Belo-Reis, A., Pinheiro, C., Sousa, M., Silva, J., Salvarani, F., Oliveira C. 2014. In: Pesquisa Veterinária Brasileira (Brazilian Veterinary Research), 34 (9). 845–850 (in English).
Behrensmeyer, A. 1978. In: Paleobiology, 4/2, 150–162 (in English).
Silver, I. A. 1969. In: Science in Archaelogy. Basic books, Inc., Publishers. New York, 250–268 (in English).
Teichert, M. 1974. In: Archaeozoological studies (Kongress Groningen 1974). Amsterdam (North Holland) & New York (American Elsevier), 51–69 (in German).
Driesch, A. V. 1976. In: Preabody Museum of Archaeology and Ethnology. Harvard University, Bulletin 1 (in English).
Zeder, M. A., Lapham, H. A. 2010. In: JAS, vol. 37, iss. 11, 2887–2905 (in English).
Zeder, M. A., Pilaar, S. E. 2010. In: JAS, vol. 37, iss. 2, 225–242 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Шагирбаев М.С., Байтілеу Д.А.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
