Қазақстандық Есіл өңіріндегі энеолит ескерткіштерін зерттеу (1950–1996 жж.)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2024.2.24.137.157Түйін сөздер:
археология, энеолит, зерттеу тарихы, Ботай, Васильковка IV, Голубой Залив I, Красный Яр I, Рощинское, Троицкое V, БаландиноАннотация (түйіндеме)
Мақалада ХХ ғасырдың екінші жартысындағы Ботай типтес энеолит ескерткіштерін анықтау және далалық зерттеу тарихы қарастырылған. Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институтының және Солтүстік Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейінің ғылыми архивтеріндегі археологиялық барлау және қазба жұмыстары туралы есептерге талдау жүргізілді. Анықталған ақпарат хронологиялық тәртіппен және логикалық ретпен берілді. Ескерткіштерді табу және зерттеудің авторлығы туралы мәліметтер нақтыланды. Ыңғайлы болу үшін ескерткіштерді зерттеу туралы ақпарат кестеге салынды. Қазақстандық Есіл өңірінің энеолиттік материалдары туралы алғашқы мәліметтерді геологтар 1950-ші жылдары алды. 1970-ші жылдардың басында археологиялық тұрғыда екі энеолит ескерткіші – Троицкое ауылының жанындағы (Троицкое V) және Иман-Бурлук 2 тұрақтары анықталды. Аймақтың энеолитін жалпы сипаттайтын Иман-Бурлук 2 тұрағынан кешен алынды. Екі ескерткішті де зерттеу жалғасқан жоқ. Далалық зерттеудің негізгі кезеңі 1980–1996 жж. қамтиды, зерттеу Солтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясының ұжымы В.Ф. Зайберттің жетекшілігімен жүргізілді. Сондай-ақ бұл зерттеу жұмыстары Т.А. Даниленко, В.И. Заитов, А.М. Кисленко, О.И. Мартынюк, А.А. Плешаков, Н.С. Татаринцева секілді ғалымдардың есімдерімен байланысты. Ботай, Васильковка IV, Голубой Залив I, Иман-Бурлук 2, Красный Яр I, Рощинское, Троицкое V, Баландино сияқты қоныс типтес ескерткіштер анықталып, әртүрлі деңгейде зерттелді. Ботай қонысы 16 далалық маусым бойы, қалған ескерткіштер бір-екі маусым зерттелді немесе мерзімді тексеруден өтті. Ботай қонысындағы 1991–1996 жылдардағы қазба жұмыстары туралы есептер архивтерде жоқ, олар туралы мәліметтер толық емес. Осы жылдардағы қазба жұмыстары туралы құжаттаманы анықтау жұмыстары әлі алда.
Библиографиялық сілтемелер
Abilmalikov, K. K., Kurmaniyazov I. S. 2022. In: Vestnik KazNU. Seriya istoricheskaya (Journal of history), 4 (107), 138-149 (in Russian).
Akishev, K. A. (ed.), Ageeva, E. I. et al. (compl.). 1960. Arheologicheskaya karta Kazahstana (Archaeological map of Kazakhstan). Alma-Ata: KazSSR Academy of sciences (in Russian).
Botalov S. G. 1984. In: Archive of the Northern Kazakhstan museum of local history (in Russian).
Zaitov, V. I. 1984. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya–1982 (Archaeological discoveries–1982). Moscow: “Nauka” Publ., 454-455 (in Russian).
Zaitov, V. I., Zaibert V. F. 1980. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1831, 133-136 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1980. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1831, 5-108 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1981. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya–1980 (Archaeological discoveries–1980). Moscow: “Nauka” Publ., 435-436 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1984. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya–1982 (Archaeological discoveries–1982). Moscow: “Nauka” Publ., 455-456 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1985. In: Zdanovich, S. Y. (ed.). Eneolit i bronzoviy vek Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (The Eneolithic and the Bronze Age of the Ural-Irtysh Interfluve). Chelyabinsk: Bashkir State University, 3-17 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1986a. In: Shilov, V. P. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya–1984 (Archaeological discoveries–1982). Moscow: “Nauka” Publ, 442-443 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1986b. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2141, 5-40 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1986c. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2141, 82-83 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1987a. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2188, 5-33 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1987b. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2188, 34-96 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1991. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2341, 3-10 (in Russian).
Zaibert, V. F. 2009a. In: Zaibert, V. F., Kamalova G. M. (eds.). Svod pamyatnikov istorii i kultury Respubliki Kazahstan. Akmolinskaya oblast (The official list of historical and cultural monuments of the Republic of Kazakhstan. Akmola region). Almaty: “Aruna” Publ., 443 (in Russian).
Zaibert, V. F. 2009b. In: Zaibert, V. F., Kamalova, G. M. (eds.). Svod pamyatnikov istorii i kultury Respubliki Kazahstan. Akmolinskaya oblast (The official list of the historical and cultural sites of the Republic of Kazakhstan. Akmola region). Almaty: Aruna Publ. 84-87 (in Russian).
Zaibert, V. F. 2009c. Botayskaya kultura (Botai culture). Almaty: “QazAqparat” Publ. (in Russian).
Zaibert, V. F., Zaitov, V. I. 1991. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2341, 52-61 (in Russian).
Zaibert, V. F., Zdanovich, G. B., Pleshakov, A. A., Kislenko, A. M., Zaitov, V. I., Martynyuk, O. I., Danilenko, T. A. 1981. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1893, 5-165 (in Russian).
Zaibert, V. F., Kislenko, A. M. 1989. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2281. 6-19 (in Russian).
Zaibert, V. F., Kislenko, A. M. 1990. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2320. 68-88 (in Russian).
Zaibert, V. F., Kislenko, A. M., Martynyuk, O. I., Danilenko, T. A., Tatarintseva, N. S. 1982. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1967, 3-177 (in Russian).
Zaibert, V. F., Kislenko, A. M., Martynyuk, O. I., Pleshakov, A. A. 1984. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2048, 5-94 (in Russian).
Zaibert, V. F., Korobkova, G. F. 1985. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2096, 100-115 (in Russian).
Zaibert, V. F., Pleshakov, A. A., Kislenko, A. M., Danilenko, T. A. 1985. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2096, 3-99 (in Russian).
Zaibert, V. F., Pleshakov, A. A., Kislenko, A. M., Martynyuk, O. I., Danilenko, T. A., Tatarintseva, N. S. 1983a. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2012, 4-45 (in Russian).
Zaibert, V. F., Tatarintseva, N. S., Kislenko, A. M., Pleshakov, A. A. 1983b. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2012, 50-62 (in Russian).
Zaibert, V., Tyulebaev, A., Zadorozhnyi, A., Kulakov, Y. 2007. Tainy drevney stepi (Issledovaniya poseleniya Botaj v 2004–2006 gg.) (Secrets of the ancient steppe (Studies of the Botai settlement in 2004–2006)). Kokshetau: Izdatelskiy tsentr Kokshetauskogo universiteta (in Russian).
Zakharov, S. V. 2009. In: Vestnik Karagandinskogo universiteta. Seriya: Istoriya. Filosofiya. Pravo (Bulletin of Karaganda University. Series: History. Philosophy. Right), 2 (54), 31-41 (in Russian).
Kalieva, S. S., Logvin, V. N. 1997. Skotovody Turgaya v tretem tysyacheletii do nashey ery (Cattle breeders of Turgai in the third millennium BC). Kustanay: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Kislenko, A. 1985. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya–1983 (Archaeological discoveries–1983). Moscow: “Nauka” Publ., 511 (in Russian).
Kislenko, A. M., Zaibert, V. F., Tatarintseva, N. S. 1984. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2048, 95-107 (in Russian).
Makarova, L. A. 1980. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1831, 109-113 (in Russian).
In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1893 (in Russian).
In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1967 (in Russian).
In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2012 (in Russian).
Pleshakov, A. A., Martynyuk, O. I., Danilenko, T. A. 1983. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2012, 46-49 (in Russian).
Pleshakov, A. A., Tetyuhin E. E. 1990. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2320. 92-102 (in Russian).
Zaibert, V. F. (ed.). 2018. Sakralnye konteksty botayskoy kultury (Sacred contexts of Botai culture). Astana: KazNII kultury (in Russian).
Tatarintseva, N. S. 1980. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1831, 122-132 (in Russian).
Tatarintseva, N. S. 1985. In: Archive of the Northern Kazakhstan museum of local history. D. 872, 1-29 (in Russian).
Khabdulina, M. K. 1972. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1285, 74-80 (in Russian).
Chalaya, L. A. 1970. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 1179 (in Russian).
Chalaya, L. A. 1973. In: Akishev, K. A. (ed.). Arheologicheskie issledovaniya v Kazahstane (Archaeological research in Kazakhstan). Alma-Ata: Nauka Kazahskoy SSR Publ., 188-203 (in Russian).
Chalaya, L. A., Raskina, I. A., Voytov, V. E. 1971. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya–1970 (Archaeological discoveries–1970). Moscow: “Nauka” Publ., 407 (in Russian).
Shalagin, A. G. 1987. In: Scientific Archive of the Margulan Institute of Archaeology. D. 2189, 5-35 (in Russian).
Shalagin, A. G. 1988. In: Archive of the Northern Kazakhstan museum of local history, 5-45 (in Russian).
Dr. Sandra L. Olsen CV. URL: https://anthropology.ku.edu/dr-sandra-l-olsen-cv (accessed 24.03.2024) (in English).
Levine, M. 1999. In: Levine, M., Rassamakin, Y., Kislenko, A., Tatarintseva, N. Late prehistoric exploitation of the Eurasian steppe. McDonald Institute for Archaeological Research, 5-58 (in English).
Parzinger, H., Zaibert, V., Nagler, A., Plešakov, A. 2003. Der große Kurgan von Bajkara: Studien zu einem skythischen Heiligtum. Archäologie in Eurasien.16. Mainz: Verlag Philipp von Zabern Publ., 2003 (in German).
Olsen, S., Harding, D. G. 2008. In: Linduff and K. Rubinson (eds.). Are All Warriors Male?: Gender roles on the Ancient Eurasian Steppe. Lanham, MD: Rowman and Littlefield, Lexington Books, and Madison Books Publ., 67-92 (in English).
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Захаров С.В.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
