1943 жылғы «Қазақ КСР тарихын» талқылауға арналған жарияланбаған материалдар: Ә.Х. Марғұланның баяндамасы
(академиктің туғанына 120 жыл толуына орай)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2024.2.24.122.136Түйін сөздер:
археология, Ә.Х. Марғұлан, Қазақстан тарихы, архив, өмірбаяндық зерттеу, Бетпақдала, қыпшақтарАннотация (түйіндеме)
Биыл туғанына 120 жыл толатын академик Ә.Х. Марғұлан Қазақстан ғылымы үшін айрықша адам, ғалымның тұлғасы сан қырлы болғандықтан үнемі зерттеушілердің назарында. Мақалада Ә.Х. Марғұланның КСРО ҒА Тарих институты Ғылыми кеңесінің (Мәскеу, 1945) отырысында 1943 ж. жарық көрген "Қазақ КСР-інің ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейінгі тарихы" атты кітабын талқылауға қатысты сөйлеген сөзінің стенограммасын қамтитын, бұрын жарияланбаған архивтік құжат талданады. Еліміздің жоғары партия басшылығы Қазақстан тарихының тұжырымдамасын талқылап, авторлар ұжымын буржуазиялық ұлтшылдықтың көріністері мен маркстік-лениндік теориядан алшақтады деп айыптады. Алтын Орданың тарихы туралы бөлімді жазған Ә.Х. Марғұлан өзінің ұстанымы мен ғылыми тұжырымдарын қорғаған жалғыз ғалым болды. Бұл құжат Ә.Х. Марғұланның өзінің ұстанған ойын қорғауға қабілетті болғанын, ғалымның билік қысымына төтеп бере алатын қырын растайды. Мақала материалдары академиктің ғылыми өмірбаяны және археолог ғалым ретінде қалыптасуын нығайта түседі.
Библиографиялық сілтемелер
Absemetov, M. O. 2016. In: Bulletin of Tomsk University, 402, 18-22 (in Russian).
Ageeva, E. I., Akishev, K. A. Kushaev, G. A., Maksimova, A. G., Senigova, T. N. (compl.). 1960. Arheologicheskaya karta Kazahstana (Archaeological map of Kazakhstan). Alma-Ata: KazSSR Academy of Sciences (in Russian).
In: Archive of the RAS. Department of manuscript collections. F. 1577. Op. 2. D. 83 (in Russian).
In: Archive of A.I. Shrenk. F. 317. Op. 1. D. 1-54.
Beisenov, A. Z., Jumabekova, G. S., Bazarbayeva, G. A. 2017. In: Beisenov, A. Z. Loman, V. G. (eds.) Arkheologicheskoye naslediye Tsentralnogo Kazakhstana: izucheniye i sokhraneniye (Archaeological heritage of Central Kazakhstan: study and preservation). In 2 vol. Vol. 1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology; “Begazy-Tasmola”, 11-64 (in Russian).
Erofeeva, I. V. 2002. Khan Abulkhair: polkovodets, pravitel i politik (Khan Abulkhair: commander, ruler and politician) Almaty: “Sanat” Publ. (in Russian).
Zhumashev, R. M., Myrzakhmetova, A. Z., Edgina, G. T., Kozhabekov, D. S. 2022. In: Vestnik Karagandinskogo universiteta. Ser. istoriya filosofiya (Bulletin of Karaganda University. Ser. Histories. Philosophy), 4, 56–62 (in Russian).
Abdykalykov, M., Pankratova, A. (eds.). 1943. Istoriya Kazakhskoy SSR s drevneyshikh vremen do nashikh dney (History of the Kazakh SSR from ancient times to the present day). Alma-Ata: KazOGIZ Publ. (in Russian).
Omarov, I., Pankratova, A. (eds.). 1949. Istoriya Kazakhskoy SSR s drevneyshikh vremen do nashikh dney (History of the Kazakh SSR from ancient times to the present day) / In 2 vol. Alma-Ata: KazOGIZ Publ. (in Russian).
Istoriya Kazakhstana (Istoriya Kazakhskoy SSR s drevneyshikh vremen do nashikh dney. Izdaniye 1943 g.) (History of Kazakhstan (History of the Kazakh SSR from ancient times to the present day. Edition 1943) 2011. 3 edition. Almaty: “Printexpress” Publ. (in Russian).
Internet resource. URL: https://kazneb.kz/ru/bookView/view?brId=1152376 (accessed: 04/23/2024) (in Russian)
Kyzlasov, L.R. 2017а. Dorozhnyye zarisovki (Tsentralno-Kazakhstanskaya arkhitekturno-arkheologicheskaya ekspeditsiya AN KazSSR.) (Road sketches (Central Kazakhstan architectural and archaeological expedition of the Academy of Sciences of the Kaz SSR)). Almaty: “Begazy-Tasmola” Publ. (in Russian).
Kyzlasov, L. R. 2017b. In: Beisenov, A. Z. Loman, V. G. (eds.) Arkheologicheskoye naslediye Tsentralnogo Kazakhstana: izucheniye i sokhraneniye (Archaeological heritage of Central Kazakhstan: study and preservation). In 2 vol. Vol. 1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, “Begazy-Tasmola”, 70-75 (in Russian).
Kyzlasov, L. R., Margulan, A. Kh. 1950 In: Kratkiye soobshcheniya instiuta istorii materialyenoy klutury (Brief reports from the Institute of the History of Material Culture), 32, 18-32 (in Russian).
Margulan, A. Kh. 1948. In: Izvestiya AN KazSSR. Ser. arheol (News of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. Ser. archeol.), 1, 3-32 (in Russian).
Margulan, A. Kh. 1949. In: Vestnik AN KazSSR (Bulletin of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR), 1, 68-79 (in Russian).
Margulan, A. Kh. 1950a. Iz istorii gorodov i stroitelnogo iskusstva drevnego Kazahstana (From the history of the cities of the construction art of ancient Kazakhstan). Alma-Ata: KazSSR Academy of Sciences (in Russian).
Margulan, A. Kh. 1950b. In: Vestnik AN KazSSR (Bulletin of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR), 6, 61-72 (in Russian).
Margulan, A. Kh. 1979. Begazy-dandybaevskaya cultura Tsentralnogo Kazakhstana (Begazy-dandybay culture of Central Kazakhstan). Alma-Ata: “Nauka” Publ. (in Russian).
Margulan, A. Kh., Ageeva, E. I. 1948. In: Izvestiya AN KazSSR. Ser. arheol. (News of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. Ser. archeol.), 1, 125-135 (in Russian).
Medvedeva, M. V. 2020. In: Zhurnal istoriya (History journal), vol. 11, 5 (91) URL: https://histori.jes.su/s207987840010316-6-1 (accessed 23.04.2024) (in Russian).
Medvedeva, M. V. 2022. In: Gaydukov, P. G., Tunkina, I. V. (eds.) Ocherki istorii otechestvennoy arkheologii (Essays on the history of Russian archaeology), VI. 420-430 (in Russian).
Morozov, M. 1945. Bolshevik Kazakhstana, 4-5, 28-35 (in Russian).
Motuzaite Matuzevicius, G. 2016. In: Baipakov, K. M., Voyakin, D. A., Zakharov, S. V. Mogilnik Karatuma. Nekropol rannego zheleznogo veka v Semirechye (Burial ground of Karatuma. Early Iron Age necropolis in Semirechye). Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 622-633 (in Russian).
In: Istoricheskiy zhdurnal (Historical magazine), 1943, 11-12 (in Russian).
Pishchulina, K. A. 1969 In: Suleimenov, B. S. (ed.). Kazakhstan v XV–XVIII vekakh (voprosy sotsialno-politicheskoy istorii) (Kazakhstan in the 15th–18th centuries (issues of socio-political history). Alma-Ata: “Nauka” Publ., 5-50 (in Russian).
Podushkin, A. N. 2000. Arysskaya cultura Uzhnogo Kazakhstana IV v do n.e. – VI v. n.e. (Arys culture of Southern Kazakhstan 4th century BC – 6th century AD.). Turkistan: Khoja Ahmed Yasawi International Kazakh-Turkish University (in Russian).
Pyaskovsky, A. 1943. In: Pravda, July 10 (in Russian).
Sasaki ,Yu., Rakhimzhanova, S., Onggaruly, A., Kairmagambetov, A., Endo, E., Doumani Dupuy, P., Makulbaeova, M., Shpengler, R., Shoda, Sh. 2022. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 4 (18), 116-132 (in Russian).
In: Voprosi Istorii (Issues of History), 1996, 2, 47-86 (in Russian).
Tikhonov, V. V. 2014. Istoriki, idealogia, vlast v Rossii XX veka. (Historians, ideology and power in 20th century Russia). Moscow: IRI RAN (in Russian).
Khusainov, K. Sh. 1981. V.V. Radlov i kazakhskiy yazyk (V.V. Radlov and the Kazakh language). Alma-Ata: “Nauka” Publ. (in Russian).
Frachetti, Michael D., Spegler, Robert N., Gayle, J. Fritz, Alexei N. Maryashev. 2010. In: Antiquity, 84, 993-1010 (in English).
Sims-Williams, N., Grenet, F., Podushkin, A. 2007. In: Academie des Inscription & Belles. Paris, 1006-1034 (en Français).
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Жұмашев Р.М., Беделбаева М.В.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
