Уақыт нышаны: Алмалы ауылы маңындағы XIII-XIV ғғ. тән әйел қабірінің торевтикалық бұйымдары
(Оңтүстік-Шығыс Қазақстан)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2024.2.24.210.222Түйін сөздер:
Жетісу, кейінгі орта ғасырлар, Шағатай ұлысы, Моғолстан, торевтика, әлеуметтік символика, айдаһар бейнесіАннотация (түйіндеме)
Алмалы ауылының маңынан табылған жерлеу орны Жетісу аумағындағы кейінгі орта ғасырларға жататын бірегей ескерткіштердің қатарына кіреді. Құрал-жабдық құрамы негізінде әйелдің қабірі деп анықталған жерлеу орнынан күміс тостаған, қола бұйымдар – тұмар, айдаһар бейнеленген торлы пластина, білезік және т. б. заттар анықталған. Бұл материалдар алдын ала жарияланған болатын, осы мақалада табылған олжалардың толық сипаттамасы жасалды, сондай-ақ олардың атрибуциясы анықталып, мәдени түсіндірмесі берілді. Зерттелетін жерлеу орнынан табылған күміс тостаған мен айдаһар бейнеленген қола пластинаны мәртебелік заттардың қатарына жатқызуға болады. Аталмыш бұйымдар қарастырылып отырған кезеңде жоғары әлеуметтік мәртебеге ие болды. Табылған пластинаның бетіндегі айдаһар бейнесінің жаңғыртылу ерекшеліктері де үлкен қызығушылық тудырады.
Библиографиялық сілтемелер
Akishev, K. A., Akishev A. K. 1983. Drevnee zoloto Kazahstana (Ancient gold of Kazakhstan). Alma-Ata: “Oner” Publ. (in Russian).
Akishev, K. A., Khassenova, B. M., Motov, Y. A. 2008. In: Abdumanapov, S. A. (ed.). Bozok v panorame srednevekovyh kultur Evrazii (Bozok in a panorama of medieval culture Eurasia). Astana: L.N. Gumilyov Eurasian National University Publ., 56-65 (in Russian).
Ahrarov, I., Temirgaliev, G. Z. 1966. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet Archaeology), 3, 119-121 (in Russian).
Baipakov, K. M. 2012. Kazahstan (Kazakhstan). Artistic culture of Central Asia and Azerbaijan in the 9th–15th centuries. Toreutics. Vol. III. Samarkand; Tashkent: IICAS, 29-96 (in Russian).
Baipakov, K. M., Aldabergenov, N. O. 2005. Otrarskiy oazis. Pamyatniki arheologii, iskusstva i hudozhestvennyh remesel (Otrar oasis. Sites of archaeology, art and artistic crafts). Almaty: “Baur” Publ. (in Russian).
Bissembaev, A. А., Ahatov, G. A. 2019. In: Povolzhskaya arheologiya (The Volga river region archaeology), 2 (28), 61-77 (in Russian).
Borozna, N. G. 1975. In: Snesarev, G. P., Basilov, V. N. (eds.). Nekotorye materialy ob amuletah-ukrasheniyah naseleniya Srednei Aziy (Some materials about amulets-decorations of the population of Central Asia. Pre-Muslim beliefs and rituals in Central Asia). Moscow: “Nauka” Publ., 281-297 (in Russian).
Il'yasov, J., Hakimov, A. 2012. Uzbekistan. Artistic culture of Central Asia and Azerbaijan in the 9th–15th centuries. Toreutics. Vol. III. Samarkand; Tashkent: IICAS, 216-265 (in Russian).
Karimova, R. R. 2013. Elementy ubranstva i aksessuary ubranstva kostyuma kochevnikov Zolotoy Ordy (tipologiya i sociokul'turnaya interpretaciya) (Elements of decoration and accessories of the costume of the nomads of the Golden Horde (typology and sociocultural interpretation). Series “Archaeology of the Eurasian steppes”. Kazan: Sh. Marjani Institute of History of the Academy of Sciences of Tatarstan (in Russian).
Kassenalin, A. E., Esenov, S. G. 2019. In: Sumer, V. (ed.). Saryarka zhane Altyn Orda: uakyt pen kenіstіk (Saryarka and the Golden Horde: time and space). Almaty: “Delix printer” Publ., 138-142 (in Kazakh).
Kramarovskiy, M. G. 2001. Zoloto Chingisidov: kulturnoe nasledye Zolotoy Ordy (Gold of Chenghisid: the cultural heritage of the Golden Horde). St. Petersburg: “Slaviya” Publ. (in Russian).
Kubarev, G. V. 2005. Kultura drevnih tyurok Altaya (po materialam pogrebalnyh pamyatnikov) (The culture of the ancient Turks of Altai (based on the materials of funerary monumets)). Novosibirsk: Institute of Archaeology and Etnography SB RAS (in Russian).
Loman, V. G., Dmitriev, E. A., Kukushkin, I. A., Kukushkin, A. I. 2017. In: Beisenov, A. Z., Loman, V. G. (eds.). Arheologicheskoe nasledie Centralnogo Kazahstana: izuchenie i sohranenie (Archaeological heritage of Central Kazakhstan: Study and Preservation). In 2 vol. Vol. 2. Almaty: Margulan Institute of Archaeology; “Begazy-Tasmola”, 209-218 (in Russian).
Margulan, A. Кh. 1959. In: Trudy Instituta istorii, arheologii i etnografii Akademii nauk KazSSR (Proceedings of the Institute of History, Archeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the KazSSR), 7, 48-261 (in Russian).
Margulan, A. Кh. 1986. Kazahskoe narodnoe prikladnoe iskusstvo (Kazakh folk applied art). Album. Vol. 1. Almaty: “Oner” Publ. (in Russian).
Margulan, A. Кh. 1994. Kazahskoe narodnoe prikladnoe iskusstvo (Kazakh folk applied art). Album. Vol. 3. Almaty: “Oner” Publ. (in Russian).
Margulan, A. Кh. 2003. In: Margulan, D. A., Margulan, D. (eds.). Sochineniya (Works). Vol. 3-4. Almaty: “Daik-Press” Publ. (in Russian).
Maksimova A. G. 1965. In: Vestnik Akademii nauk KazSSR (Bulletin of the Academy of Sciences of the KazSSR), 6 (243), 85-91 (in Russian).
Nurmuhanbetov, B. N., Tulegenov, T. Z., Rahmetov, A. 2012. In: Zaibert, V. F. (ed.). Margulanovskie chteniya-2012 (Margulan readings-2012). Astana: Margulan Institute of Archaelogy, 220-223 (in Russian).
Nurmuhanbetov, B. N., Tulegenov, T. Z., Jasybaev, E. A., Kiyasbek, G. K. 2015. In: Kalysh, A. B. (ed.). VII Orazbaevskie chteniya (7th Orazbayev readings). Almaty: “Kazakh University” Publ., 174-176 (in Kazakh).
Tochilova, N. N. 2013. In: Arheologiya evraziiskih stepei (Archaeology of the Eurasian steppes), 5, 124-130 (in Russian).
Fahretdinova, D. A. 1988. Yuvelirnoe iskusstvo Uzbekistana (Jewelry art of Uzbekistan). Tashkent: G. Gulyamov Institute of the Literature and Arts (in Russian).
Khassenova, B. М., Khabdulina, M. K. 2017. In: Povolzhskaya arheologiya (The Volga River Region Archaeology), 4 (22), 297-309 (in Russian).
Khabdulina, M. K. 2016. In: Abdullin, K. М., Sitdikov, А. G. (eds.). Materialy Kongressa islamskoi arheologii Rossii i stran SNG (Materials of the Congress of Islamic Archaeology of Russia and the CIS countries). Kazan: A.K. Khalikov Institute of Archaeology, 250-267 (in Russian).
Chkhaidze, V. N. 2017. In: Povolzhskaya arkheologiya (The Volga River Region Archaeology), 4 (22), 275-296 (in Russian).
Khudyakov, Y. S., Tabaldiev, K. S. 2009. Drevnie tyurki na Tyan-Shane (Ancient Turks of The Tien Shan). Novosibirsk: Institute of Archaeology and Etnography SB RAS (in Russian).
Zhdanko, T. A., Kamalov, S. K. (eds.) 1980. Etnografiya karakalpakov XIX – nachalo XX v. (materialy i issledovaniya (Ethnography of the Karakalpaks of the 19th – early 20th centuries (materials and research)). Tashkent: “Fan” Publ. (in Russian).
Yurchenko, A. G. 2012. Elita Mongolskoy imperii. Vremya prazdnikov. Vremya kazney (The elite of the Mongolian Empire. It's holiday time. The time of executions). St. Petersburg: “Eurasia” Publ. (in Russian).
Kuehn, S. 2011. The dragon in medieval East Christian and Islamic art. Islamic history and civilization. V. 86. Leiden; Boston: Brill Publ. (in English).
Kadoi, Yu. 2011. In: Hadeeth ad-Dar, 34, 20-23 (in English).
Lunde, K. Sh. 2017. 13th-14th Century Yuan and Mongol Silk-Gold Textiles: Transcultural Consumption, meaning and reception in the Mongol Empire and in Europe. London: London University (in English).
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Тулегенов Т.Ж., Хасенова Б.М.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
