Майское V обалы қорымының тас дәуірінің соңына жататын топырақты жерлеу орындары
(Солтүстік Шығыс Қазақстан)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2024.1.23.130.153Түйін сөздер:
археология, Павлодардың Ертіс маңы, неолит және энеолит, топырақты жерлеу орны, жерлеу ғұрпыАннотация (түйіндеме)
Ғылыми айналымға Ертіс өңіріндегі тас дәуірінің соңына жататын екі топырақты жерлеу орындары туралы мәліметтер енгізіледі. Солтүстік Батыс Барабы, Жоғарғы Обь, Байкал маңы секілді іргелес және шалғай аймақтардың осы дәуірдегі жерлеу дәстүрлері сақталған материалдар мен ғұрыптарға салыстырмалы талдау жасалды. Неолит және ерте металл дәуірінде осы аумақта кең таралған жерлеу рәсімдерінің қайтыс болған адамға деген қарым-қатынас, яғни адам сүйектеріне қатысты әрекеттердің әртүрлілігі, оның солтүстік-шығыс бағытқа қарап жерленуі, сатылы жұптық жерлеу, жоса мен отты қолдану дәстүрлеріне сәйкестігі анықталды. Бірге табылған құралдар жерлеу орнын Байкал маңы неолиттік жерлеу дәстүрлеріне жатқызуға мүмкіндік береді. Олардың Жоғарғы Обътың жерлеу кешендері арқылы жанама түрдегі әсері топшыланады. Протока және Венгерово 2А типті Солтүстік-Батыс Барабы жерлеу кешендерінің материалдарымен сәйкестігі анықталды. Материалдың бір бөлігі Шідерті бейнесіндегі энеолиттік тас өндірісінің сипатын көрсетеді. Бұл дереккөздер мен ұқсастықтар авторларды Майское V қорымындағы № 3 обаның 2 және 3 қабірлеріндегі жерлеу орнына нақты бір мәдени-хронологиялық анықтама беруге асықпауға және жаңа материалдар алынғанға дейін оларды нео-энеолиттік деп санауға итермелейді.
Библиографиялық сілтемелер
Ageeva, E. I., Maksimova, A. G. 1959. In: Trudy Instituta istorii, arheologii i etnografii Akademii nauk KazSSR. T. 7. Arheologiya (Proceedings of the Institute of History, Archaeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the KazSSR. Vol. 7. Archaeology), 32-58 (in Russian).
Bazaliiskii, V. I. 2012. In: Izvestiya laboratorii drevnih tekhnologiy (News from the Laboratory of Ancient Technologies). Irkutsk: Irkutsk State Technical University, 9, 43-101 (in Russian).
Basova, N. V., Postnov, A. V., Zaika, A. L., Molodin, V. I. 2019. In: Arheologiya, etnografiya i antropologiya Evrazii (Archaeology, ethnography and anthropology of Eurasia), 47, 4, 53–65 (in Russian).
Berdnikov, I. M. 2013. In: Izvestiya Irkutskogo gosudarstvennogo universiteta. Ser. Geoarheologiya. Etnologiya. Antropologiya (News of Irkutsk State University. Series Geoarchaeology. Ethnology. Anthropology), 1 (2), 203–229 (in Russian).
Bobrinskiy, A. A. 1978. Goncharstvo Vostochnoy Evropy. Istochniki i metody izucheniya (Pottery of Eastern Europe. Sources and methods of study). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Bobrinskiy, A. A. 1999. In: Bobrinskiy, A. A. (ed.) Aktualnye problemy izucheniya drevnego goncharstva (kollektivnaya monografiya) (Current problems in the study of ancient pottery (collective monograph)). Samara: Samara State Pedagogical University, 5-109 (in Russian).
Bobrov, V. V. 1983. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya–1981 (Archaeological discoveries–1981). Moscow: “Nauka” Publ., 186-187 (in Russian).
Bobrov, V. V. 1997. In: Problemy arheologii, etnografii, antropologii Sibiri i sopredelnyh territoriy (Problems of archaeology, ethnography, anthropology of Siberia and adjacent territories), 3, 138-143 (in Russian).
Bobrov, V. V., Valkov, I. A. 2022. In: Problemy arheologii, etnografii, antropologii Sibiri i sopredelnyh territoriy (Problems of archaeology, ethnography, anthropology of Siberia and adjacent territories), XXVIII, 66-73 (in Russian).
Bobrov, V. V., Marochkin, A. G. 2023. In: Uralskiy istoricheskiy vestnik (Ural Historical Bulletin), 1 (78), 55-64 (in Russian).
Borodkin, J. M. 1976. In: Martynov, A. I. (ed.). Izvestija laboratorii arheologicheskih issledovaniy (News of the Laboratory of Archaeological Research). Kemerovo: Kemerovo State University, 7, 99–109 (in Russian).
Vasilieva, I. N., Salugina, N. P. 2013. In: Agapov, S. A. (ed.). Eksperimentalnaya arheologiya. Vzglyad v XXI vek. Materialy mezhdunarodnoy polevoy nauchnoy konferentsii (selo Novaya Bedenga, Ulianovskiy raion, Ulianovskaya oblast, 6–12 avgusta 2012 goda) (Experimental archaeology. A look into the 21st century. Materials of the international field scientific conference (Novaya Bedenga village, Ulyanovsk district, Ulyanovsk region, August 6–12, 2012). Ulyanovsk: “Pechatnyi dvor” Publ., 57-89 (in Russian).
Georgievskaya, G. M. 1989. Kitoyskaya kultura Pribaikaliya (Kitoi culture of the Baikal region). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Ginzburg, V. V. 1956. In: Trudy Instituta etnografii. Antropologicheskiy sbornik (Proceedings of the Institute of Ethnography. Anthropological collection). Moscow: USSR Academy of Sciences, I, 238-298 (in Russian).
Goryunova, O. I. 2002. Drevnie mogilniki Pribaikalija (neolit – bronzovyj vek) (Ancient burial grounds of the Baikal region (Neolithic – Bronze Age)). Irkutsk: Irkutsk State University (in Russian).
Doumani Dupuy, P., Tashmanbetova, Z., Kiyasbek, G., Merts, V., Coil, R., Zhuniskhanov, А., Samashev, Z. 2023. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan archeology), 3 (21), 164–186 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1993. Eneolit Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (Eneolithic of the Ural-Irtysh interfluve). Petropavlovsk: “Nauka” Publ. (in Kazakh).
Zakharov, S. V. 2023. In: Narody i religii Evrazii (Peoples and religions of Eurasia), 28, nr. 4, 27–43 (in Russian).
Zakharov, S. V., Merts, V. K., Bychkov, V. S. 2020. In: Mir Bolshogo Altaya (World of Great Altai), 6, 3, 982-1000 (in Russian).
Zotkina, L. V., Basova, N. V., Postnov, A. V., Kolobova, K. A. 2020. In: Arheologiya, jetnografiya i antropologiya Evrazii (Archaeology, ethnography and anthropology of Eurasia), 4 (48), 75–83 (in Russian).
Kazdym, A. A., Lopatina, O. A. 2010. In: Tsetlin, J. B., Salugina, N. P., Vasilieva, I. N. (eds.). Drevnee goncharstvo: itogi i perspektivy izucheniya (Ancient pottery: results and prospects of study). Moscow: Institute of Archaeology RAS, 46-57 (in Russian).
Kiryushin, J. F., Kungurova, N. J., Kadikov, B. H. 2000. Drevneyshie mogilniki severnykh predgoriy Altaya (The most ancient burial grounds of the northern foothills of Altai). Barnaul: Altai State University, (in Russian).
Kovtun, I. V. 2002. In: Kiryushin, Y. F., Tishkin, A. A. (eds.). Severnaya Evraziya v epohu bronzy: prostranstvo, vremya, kultura (Northern Eurasia in the Bronze Age: space, time, culture). Barnaul: Altai State University, 67-73 (in Russian).
Kovtun, I. V., Onishchenko, S. S. 2023. In: Arheologicheskie i mezhdisciplinarnye issledovaniya. Uch. zap. muzeya-zapovednika “Tomskaya Pisanitsa” (Archaeological and interdisciplinary research. Scientific notes of the Tomsk Pisanitsa Museum-Reserve), 18, 33-38 (in Russian).
Kungurova, N. Y. 2005. Mogilnik Solontsy-5. Kultura pogrebennyh neolita Altaja (Cemetery Solontsy-5. Buried Neolithic Culture of Altai). Barnaul: Altai State University (in Russian).
Markin, S. V. 2000. In: Arheologija, etnografija i antropologiya Evrazii (Archaeology, ethnography and anthropology of Eurasia), 2, 53–64 (in Russian).
Marochkin, A. G. 2014. Pogrebalnaja praktika naseleniya Verhnego Priobiya v periody neolita i eneolita (istoriya izucheniya, strukturnyi analiz i tipologija, problemy kulturno-hronologicheskoy interpretatsii) (Funeral practice of the population of the Upper Ob region during the Neolithic and Chalcolithic periods (history of study, structural analysis and typology, problems of cultural and chronological interpretation)). Abstract of the thesis … Cand. Hist. sciences. Kemerovo (in Russian).
Merts, V. K. 1994. In: Kiryushin, Y. F. (ed.). Paleodemografiya i migratsionnye protsessy v Zapadnoy Sibiri v drevnosti i srednevekovie (Paleodemography and migration processes in Western Siberia in ancient times and the Middle Ages). Barnaul: Altai State University, 39-42 (in Russian).
Merts, V. K. 2002. In: Merts, V. K. (ed.). Izuchenie pamyatnikov arheologii Pavlodarskogo Priirtyshija (Study of archaeological monuments of the Pavlodar Irtysh region). Pavlodar: “Eko” Publ., 75-100 (in Russian).
Merts, V. K. 2004. In: Margulanovskie chtenija–2004 (Margulan readings–2004). Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 165-169 (in Russian).
Molodin, V. I. 2001. Pamyatnik Sopka-2 na reke Omi. T. 1 (kulturno-hronologicheskiy analiz pogrebalnyh kompleksov epohi neolita i rannego metalla) (Site Sopka-2 on the Om River. Vol. 1 (cultural and chronological analysis of burial complexes of the Neolithic and Early Metal Ages)). Novosibirsk: Institute of Archaeology and Ethnography of the SB RAS (in Russian).
Molodin, V. I., Mylnikova, L. N., Nesterova, M. S. 2016. In: Arheologiya, etnografiya i antropologiya Evrazii (Archaeology, ethnography and anthropology of Eurasia), 2 (44), 30-46 (in Russian).
Muzey “Arheologiya, etnografiya i ekologiya Sibiri” Kemerovskogo gosudarstvennogo universiteta. Kollektsiya 116. Zal “Epoha kamnya”, vitrina nr. 4 (Museum “Archaeology, Ethnography and Ecology of Siberia” Kemerovo State University. Collection 116. Hall “The Age of Stone”, showcase nr. 4), 116/1-12. URL: http://museum.kemsu.ru/pics/kol116/116-69.htm (accessed: 18.02.2024).
Okladnikov, A. P. 1950. Neolit i bronzovyi vek Pribajkaliya. Materialy i issledovaniya po arheologii SSSR (Neolithic and Bronze Age of the Baikal region. Materials and research on the archaeology of the USSR). Parts I and II. Vol. 18. Moscow: USSR Academy of Sciences (in Russian).
Okladnikov, A. P. 1974. Neoliticheskie pamyatniki Angary: (Ot Shchukino do Bureti) (Neolithic monuments of the Angara: (From Shchukino to Bureti)). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Okladnikov, A. P. 1976. Neoliticheskie pamyatniki nizhney Angary (ot Serovo do Bratska) (Neolithic sites of the lower Angara river (from Serovo to Bratsk)). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Polosmak, N. V., Chikisheva, T. A., Balueva, T. S. 1989. Neoliticheskie mogilniki severnoy Baraby (Neolithic burial grounds of northern Baraba). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Samashev, Z. S. 2023. In: SibSkript, vol. 25, 6, 735-748 (in Russian).
Fribus, A. V., Grushin, S. P. In: Derevyanko, A. P., Tishkin, A. A. (eds.). Trudy V (XXI) Vserossiyskogo arheologicheskogo siezda v Barnaule – Belokurihe (Proceedings of the 5th (21th) All-Russian Archaeological Congress in Barnaul – Belokurikha). In 3-vol. Vol. I. Barnaul: Altai State University, 2017, 188-192 (in Russian).
Tsetlin, Y. B. 2006. In: Vasilieva, I. N. (ed.). Voprosy arheologii Povolzhija (Issues of archaeology of the Volga river region), 4. Samara: Scientific and Technical Center, 421-425 (in Russian).
Chernikov, S. S. 1959. In: Kratkie soobshheniya Instituta istorii materialnoy kultury (Brief communications from the Institute of the History of Material Culture), 73, 99-106 (in Russian).
Chernikov, S. S. 1960. In: Vostochnyi Kazahstan v epohu bronzy (East Kazakhstan in the Bronze Age). MIA, 88. Moscow; Leningrad: USSR Academy of Siences (in Russian).
Chernikov, S. S. 1970. Vostochnyi Kazahstan v epohu neolita i bronzy (Eastern Kazakhstan in the Neolithic and Bronze Ages): abstract of a thesis Doctor of Historical Sciences). Moscow (in Russian).
Chernyshev, N. A. 1953. In: Paleolit i neolit SSSR. Materialy i issledovanija po arheologii (Paleolithic and Neolithic USSR. Archaeological materials and research), 39. Vol. 2. Moscow; Leningrad: USSR Academy of Sciences, 336-346 (in Russian).
Bazaliiskii, V. I. 2003. In: Prehistoric Foragers of the Cis-Baikal, Siberia. Edmonton: Canadien Circumpolar Institute Press, 37–50 (in English).
Bobrov, V. V. 1988. In: Arctic anthropology, 25/2, 30-46 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Захаров С.В., Мерц В.К., Рахимжанова С.Ж.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
