Бір ғұмырға созылған археологиялық эпопея: СҚАЭ-нің құрылу тарихы мен негізгі кезеңдері
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2024.1.23.96.114Түйін сөздер:
Солтүстік Қазақстан, тас ғасыры, қола дәуірі, археологиялық барлау, ескерткіштер, артефактілер, трасологияАннотация (түйіндеме)
К.Д. Ушинский атындағы Петропавл мемлекеттік педагогикалық институты мен Солтүстік Қазақстан облыстық тарихи-өлкетану музейі базасында Г.Б. Зданович Солтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясын (СҚАЭ) 1967 ж. құрды. 1970–1980 жж. экспедиция жұмыстарын қаржыландыруға Облыстық ескерткіштерді қорғау қоғамы, Облыстық балалар экскурсия-туризм стансасы, Пионерлер сарайы атсалысты. Осы ұйымдардың арқасында тарихи-мәдени мұраның жүздеген ескерткіші ашылып, зерттелді, жыл сайын үш-төрт ай бойы үлкен алаңдарда қазба жұмысын жүргізіп, әртүрлі дәуірдегі ірі ескерткіштерді зерттеуге мүмкіндік туды. Алынған материалдар негізінде СҚАЭ ғалымдары мезолит пен неолит, қола дәуірі андронов мәдени-тарихи қауымдастығы және Орал-Қазақстан даласындағы ерте темір дәуірін кезеңдеп, оның хронологиясын жасап шықты. Жүздеген мың артефакт ғылыми айналымға енгізілді, атбасар неолиттік мәдениеті, алғашқы жылқышылардың ботай мәдениеті, жауынгерлік күймелері мен қорғаныс құрылыстары салынған қоныстарымен ежелгі қола құюшылардың петров мәдениеті, соңғы қоланың сарғара мәдениеті сияқты жаңа археологиялық мәдениеттер ашылып, бөлінді; жүздеген ғылыми еңбек жарық көрді. Палеолит пен орта ғасыр әлі күнге дейін аз зерттелген кезеңдер болып отыр.
Библиографиялық сілтемелер
Ageeva, E. I., Akishev, K. A. Kushaev, G. A., Maksimova, A. G., Senigova, T. N. (compl.). 1960. Arheologicheskaya karta Kazahstana (Archaeological map of Kazakhstan). Alma-Ata: Academy of Sciences KazSSR (in Russian).
Bers, E. M. 1954. Arheologicheskie pamyatniki Sverdlovska i ego okrestnostey (Archaeological sites of Sverdlovsk and its surroundings). Sverdlovsk: “Sverdlovskoe knizhnoe izd-vo” Publ. (in Russian).
Varfolomeev, V. V. 1987. In: Evdokimov, V. V. (ed.). Voprosy periodizatsii arheologicheskih pamyatnikov Tsentralnogo i Severnogo Kazahstana (Issues of periodization of archaeological sites of Central and Northern Kazakhstan). Karaganda: Karaganda University, 56-68 (in Russian).
Danilenko, T. A. 1985. In: Zdanovich, S. Y. (ed.). Eneolit i bronzovyi vek Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (The Eneolithic and the Bronze Age of the Ural-Irtysh Interfluve). Chelyabinsk: Bashkir State University; Chelyabinsk State University, 34-48 (in Russian).
Ermolova, N. M. 1993. In: Zaibert, V. F. (ed.). Problemy rekonstruktsii hozyaystva i tekhnologiy po dannym arheologii (Problems of economic and technological reconstruction based on archaeological data). Petropavlovsk: Department of “Archaeology of Northern Kazakhstan” of the Margulan Institute of Archaeology, 87-89 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1977. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya-1976 (Archaeological discoveries-1976). Moscow: “Nauka” Publ., 511 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1981. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya-1980 (Archaeological discoveries-1980). Moscow: “Nauka” Publ., 435-436 (in Russian).
Zaibert, V. F. 1993. Eneolit Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (The Eneolithic of the Ural-Irtysh interfluve). Petropavlovsk: “Nauka” Publ.
Zaibert, V. F., Pleshakov, A. A., Tolebayev, A. Z. 2012. Atbasar madenietі – Atbasarskaya kultura / Materialy i issledovaniya po arheologii Kazahstana (Atbasar culture / Materials and research on the archaeology of Kazakhstan). Vol. 1. Astana: Branch of the Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Zaibert, V. F., Tatarintseva, N. S., Zaitov, V. I. 1979. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya-1978 (Archaeological discoveries-1978). Moscow: “Nauka” Publ., 534-535 (in Russian).
Zdanovich, G. B. 1975. Periodizatsiya i hronologiya pamyatnikov epohi bronzy Petropavlovskogo Priishimiya (Periodization and chronology of the sites of the Bronze Age of the Petropaul Priishimye): abstract of Thesis Cand. of Historical sciences. Moscow (in Russian).
Zdanovich, G. B. 1983. In: Zdanovich, G. B. (ed.). Bronzovyi vek stepnoy polosy Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (The Bronze Age of the steppe zone of the Ural-Irtysh interfluve). Chelyabinsk: Bashkir University, 48-68 (in Russian).
Zdanovich, G. B. 1989. In: Dobzhanskiy, V. N. (ed.). Problemy arheologii skifo-sibirskogo mira: sotsialnaya struktura i obshchestvennye otnosheniya (Problems of Archaeology of the Scythian-Siberian World: social structure and public relations). Part 1. Kemerovo: Kemerovo University, 148-150 (in Russian).
Zdanovich, G. B., Zdanovich, S. Y. 1969. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya-1968 (Archaeological discoveries-1968). Moscow: “Nauka” Publ., 404-405 (in Russian).
Zdanovich, G. B., Zdanovich, S. Y., Zaibert, V. F., Boiko, T. A., Khabdulina, M. K. 1973. In: Rybakov, B. A. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya-1972 (Archaeological discoveries-1972). Moscow: “Nauka” Publ., 447-449 (in Russian).
Zdanovich, S. Y. 1979. Sargarinskaya kultura – zaklyuchitelnyi etap bronzovogo veka v Severnom Kazahstane (The Sargary culture is the final stage of the Bronze Age in Northern Kazakhstan): abstract of Thesis Cand. of Historical sciences. Moscow (in Russian).
Zdanovich, S. Y. 1983. In: Zdanovich, G. B. (ed.). Bronzovyi vek stepnoy polosy Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (The Bronze Age of the steppe zone of the Ural-Irtysh interfluve). Chelyabinsk: Bashkir State University, 69-80 (in Russian).
Ivanov, I. V. 1984. Izmenenie pochv i prirodnyh usloviy stepnoy zony SSSR v golotsene (Changes in soils and natural conditions of the steppe zone of the USSR in the Holocene). Pushchino: National Center for Biological Discoveries of the USSR Academy of Sciences (in Russian).
Kovshova, N. S., Pleshakov, A. A. 2014. In: Khabdulina, M. K. (ed.). Dialog kultur Evrazii v arheologii Kazahstana (The Dialogue of Eurasian cultures in the archaeology of Kazakhstan). Astana: “Saryarka”, 504-508 (in Russian).
Logvin, V. N. 1986. Neolit i eneolit stepnogo Pritoboliya (Neolithic and Eneolithic of the Steppe Tobol river region): abstract of Thesis Cand. of Historical sciences. Moscow (in Russian).
Makarova, L. A., Nurumov, T. N. 1987. In: Masson, V. M. (ed.). Vzaimodeystvie kochevyh kultur i drevnih tsivilizatsiy (Interaction of nomadic cultures and ancient civilizations). Alma-Ata: “Nauka” Publ., 46-47 (in Russian).
Pleshakov, A. A. 1992. In: Samashev, Z. (ed.). Margulanovskie chteniya – 1990 (Margulan readings–1990). Moscow: “Nauka” Publ., 65-72 (in Russian).
Pleshakov, A. A. 1993. Harakter i razvitie orudiy truda naseleniya kamennogo veka epohi golotsena Priishimiya (The nature and development of tools of the Stone Age population of the Holocene epoch of the Ishim river region): abstract of Thesis Cand. of Historical sciences. Alma-Ata (in Russian).
Pleshakov, A. A. 2003. Rekonstruktsiya hozyaystvennykh kompleksov mezolita–neolita Severnogo Kazahstana (Reconstruction of economic complexes of the Mesolithic–Neolithic of Northern Kazakhstan). Petropavlovsk: Northern Kazakhstan State University (in Russian).
Pleshakov, A. A. 2008. In: Uskenbay, K. Z. (ed.). Bolshoy atlas istorii i kultury Kazahstana (The Great Atlas of the history and culture of Kazakhstan). Almaty: “ABDI Company” Publ., 854-859 (in Russian).
Pleshakov, A. A. 2013. In: Kozybaevskie chteniya 2013 (Kozybayev readings 2013), 1. Petropavl: Kozybayev Northern Kazakhstan State University, 115-119 (in Russian).
Pleshakov, A. A. 2015. In: Tishkin, A. A. (ed.). Arheologiya Zapadnoy Sibiri i Altaya: opyt mezhdistsiplinarnyh issledovaniy (Archaeology of Western Siberia and Altai: the experience of interdisciplinary research). Barnaul: Altay State University, 74-78 (in Russian).
Pleshakov, A. A., Zaibert, V. F. 1985. In: Zdanovich, S. Y. (ed.). Eneolit i bronzovyi vek Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (The Eneolithic and the Bronze Age of the Ural-Irtysh Interfluve). Chelyabinsk: Bashkir State University; Chelyabinsk State University, 48-58 (in Russian).
Pleshakov, A. A., Martynyuk, O. I., Baev, A. V. 2005. Mogilnik epohi bronzy Baganaty III (Burial ground of the Bronze Age of Baganaty III). Petropavlovsk: Kozybayev Northern Kazakhstan State University (in Russian).
Zaibert, V. F., Kamalova, G. M. (eds.). 2009. Svod pamyatnikov istorii i kultury Respubliki Kazahstan: Akmolinskaya oblast (The official list of the historical and cultural sites of the Republic of Kazakhstan: Akmola region). Almaty: “Aruna” Publ.
Maulen, A. (ed.). 2007. Svod pamyatnikov istorii i kultury Respubliki Kazahstan. Severo-Kazahstanskaya oblast (The official list of the historical and cultural monuments of the Republic of Kazakhstan. North Kazakhstan region). Almaty: “Aruna” Publ. (in Russian).
Khabdulina, M. K. 1994. Stepnoe Priishim'e v epohu rannego zheleza (Steppe Ishim river region in the Early Iron Age). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Khabdulina, M. K., Karabaspakova, K. M., Usmanova, E. R., Varfolomeev, V. V. 2020. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 4 (10), 138-143 (in Russian).
Khabdulina, M. K., Koshman, T. V., Eginbay, A. E. 2023. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 3 (21), 17-31 (in Russian).
Parzinger, H., Zaibert, V., Nagler, A., Plesakov, A. 2003. Der große Kurgan von Baikara. Deutsches Archäologisches institute. Eurasien-Abteilung. Mainz: von Zabern (Archäologiein Eurasien: Bd. 16) (in Deutsch).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Плешаков А.А., Ковшова Н.С.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
