Сынтасты-петров типті бекіністі қоныстарды бөлу критерийлері, олардың саны және таралу аумағы
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2024.1.23.218.232Түйін сөздер:
сынтасты-петров типті бекіністі қоныстар, Урал-Қазақстан далалары, қола дәуірі, сынтасты мәдениеті, петров мәдениеті, Сынтасты, Арқайым, Петровка ІІАннотация (түйіндеме)
Сынтасты-петров типті бекіністі қоныстарды сипаттайтын төрт негізгі критерий ұсынылды: 1 – Урал-Қазақстан солтүстік далаларындағы өзендер мен көлдер жағалауына жақын орналасуы, 2 – белгілі бір пішіндегі (дөңгелек пен тікбұрыш, екеуінің үйлесімі) және өлшемдегі (0.5–3.5 га) жабық бекініс алаңдар; 3 – бір типті үлкен тұрғынжайлар қатары бар бекініс ішіндегі тығыз салынған құрылыс; 4 – осындай архитектуралық үлгілердің сынтасты және петров археологиялық мәдениеті материалдарымен сәйкестігі. Мұндай қоныстар санын есептеудің әртүрлі нұсқалары қарастырылған. Ұсынылған критерийлер мен соңғы жаңалықтардың, зерттеулер мен басылымдардың нәтижелеріне сәйкес, мақала жазу кезінде 30 нысан белгілі. Ғарыштан түсірілген суреттерден сынтасты-петров типті бекіністі қоныстарға тән белгілері бар тағы 4 құрылымның табылуына байланысты бұл сан артуы мүмкін. Қолданылатын санау жүйесі мен жаңа – «болжамды» нысандардың ашылуын есепке ала отырып, қоныстар ареалы Урал тауларынан бастап Есіл өңіріне дейін созылып жатқан, белдеуі кең (250×700 км) Урал–Қазақстан далалары деп белгілеуге болады, соның нәтижесінде Оңтүстік Урал мен Солтүстік Қазақстандағы бұрын бөлініп кеткен екі кластер біріктіріледі.
Библиографиялық сілтемелер
Batanina, I. M., Batanina, N. S. 2009. In: Ashimov, U. B. (ed.). Margulanovskie chteniya–2009 (Margulan readings–2009). Vol. 1. Petropavlovsk: North Kazakhstan State University, 18–22 (in Russian).
Batanina, N. S., Kupriyanova, E. V., Muravyev, L. A. 2023. In: Vestnik Yugorskogo gosudarstvennogo universiteta (Bulletin of Ugra State University), 4, 57–69 (in Russian).
Bakhshiev, I. I., Noskevich, V. V., Nasretdinov, R. R. 2018. In: Povolzhskaya arkheologiya (The Volga River Region Archaeology), 3, 30–44 (in Russian).
V Zauraliye nashli zatoplennyy pamyatnik arkaimovskogo tipa (A submerged site of the Arkaim type was found in the Trans-Urals). URL: https://vk.com/npc_culture?w=wall-184769745_2662 (accessed: 10.01.2024).
Vinogradov, N. B. 1982. In: Kratkiye soobshcheniya Instituta arkheologii (Brief Communications of the Institute of Archaeology), 169, 94–99 (in Russian).
Vinogradov, N. B. 2011. Stepi Yuzhnogo Urala i Kazahstana v pervye veka II tys. do n.e. (pamyatniki sintashtinskogo i petrovskogo tipa) (Steppes of the Southern Urals and Kazakhstan in the first centuries of the 2nd millennium BC (sites of the Sintashta and Petrovka type)). Chelyabinsk: “Abris” Publ. (in Russian).
Gening, V. F., Zdanovich, G. B., Gening, V. V. 1992. Sintashta. Arkheologicheskie pamyatniki ariyskikh plemen Uralo-Kazakhstanskikh stepey. Ch. 1. (Sintashta. Archaeological sites of aryan tribes in the Ural and Kazakhstan steppes. Part 1). Chelyabinsk: South Ural book publ. (in Russian).
Gening, V. F., Stefanov, V. I. 1993. In: Koryakova, L. N. (ed.). Pamyatniki drevney kultury Urala i Zapadnoy Sibiri (Sites of the ancient culture of the Urals and Western Siberia). Ekaterinburg: “Nauka” Publ., 67–111 (in Russian).
Grigoriev, S. A., Petrova, L. Y., Pleshanov, M. L., Gushchina, E. V., Vasina, Y. V. 2018. Poseleniye Mochishche i andronovskaya problema (The settlement Mochishche and the andronovo problem). Chelyabinsk: “Cicero” Publ. (in Russian).
Vinogradov, N. B. (ed.). 2013. Drevnee Ustie: ukreplennoe poselenie bronzovogo veka v Yuzhnom Zauralie (Ancient Ustye: a fortified Bronze Age settlement in the Southern Trans-Urals). Chelyabinsk: “Abris” Publ. (in Russian).
Evdokimov, V. V., Logvin, A. V., Tkachev, A. A. 2016. In: Vestnik arkheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 2, 30–40 (in Russian).
Epimakhov, A. V., Chuev, N. I. 2011. In: Vestnik arkheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 2, 47–56 (in Russian).
Zdanovich, G. B. 1988. Bronzovyy vek Uralo-kazakhstanskikh stepey (osnovy periodizatsii) (Bronze аge of the Ural-Kazakhstan steppes (bases of periodization)). Sverdlovsk: Ural University (in Russian).
Zdanovich, G. B., Batanina, I. M. 2007. Arkaim – Strana gorodov. Prostranstvo i obrazy (Country of cities. Space and images). Chelyabinsk: “Krokus” Publ. (in Russian).
Zdanovich, G. B., Malyutina, T. S., Zdanovich, D. G. 2020. Arkaim. Arkheologiya ukreplyonnykh poseleniy. Kn. 1. Zhilishcha i zhiloe prostranstvo (Archaeology of fortified settlements. Book 1. Dwellings and living space). Chelyabinsk: Chelyabinsk University Press (in Russian).
Krause, R., Epimakhov, A. V., Kupriyanova, E. V., Novikov, I. K., Stolyarchik, E. 2019. In: Arkheologiya, etnografiya i antropologiya Evrazii (Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia), 1, 54–63 (in Russian).
Kupriyanova, E. V. 2015. In: Tairov, A. D. (ed.). Etnicheskie vzaimodeistviya na Yuzhnom Urale (Ethnic interactions in the Southern Urals). Chelyabinsk: “Rifey” Publ., 62–70 (in Russian).
Kupriyanova, E. V., Johnson, J. A., Batanina, N. S., Petrov, N. F., Pleshanova, N. V. 2021. In: Kupriyanova, E. V. (ed.) Drevnie i traditsionnye kultury vo vzaimodeystvii so sredoy obitaniya: problemy istoricheskoy rekonstruktsii (Ancient and traditional cultures in interaction with the environment: problems of historical reconstruction). Chelyabinsk: Chelyabinsk State University, 38–50 (in Russian)
Logvin, A. V. 2019. Sintashtinsko-petrovskiye drevnosti Turgayskogo progiba (Sintashta-Petrovka antiquities of the Turgai trough). Abstract of the thesis Cand. of Hist. sciences. Kemerovo (in Russian).
Noskevich, V. V., Fedorova, N. V., Petrov, F. N., Batanina, N. S. 2021. In: Povolzhskaya arkheologiya (The Volga River Region Archaeology), 3, 142–154 (in Russian).
Obydennov, M. F., Gorbunov, V. S., Muravkina, L. I., Obydennova. G. T., Garustovich, G. N. 2001. Tyubyak: poselenie bronzovogo veka na Yuzhnom Urale (Tyubyak: Bronze Age settlement in the Southern Urals). Ufa: Bashkir State Pedagogical University (in Russian).
Panteleeva, S. E. 2020. In: Vestnik Yuzhno-Uralskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriya: Sotsialno-gumanitarnyye nauki (Bulletin of the South Ural State University. Series: Social Sciences and Humanities), 3, 38–48 (in Russian).
Petrov, F. N. 2000. In: Archive of the “Arkaim” Nature Reserve. Fund R–1, case 208 (in Russian).
Petrov, F. N., Kupriyanova, E. V. 2016. Poseleniya epokhi bronzy v Arkaimskoi doline: po resultatam razvedochnykh issledovaniy 1997–2015 gg. (Bronze Age settlements in the Arkaim Valley: based on the results of scientific studies in 1997–2015). Мoscow: “Nasledie” Publ. (in Russian).
Potemkina, T. M. 1985. Bronzovyi vek lesostepnogo Pritobolia (Bronze Age of the forest-steppe Tobol region). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Salnikov, K. V. 1954. In: Sovetskaya arkheologia (Soviet Archaeology), XXI, 52–94 (in Russian).
Soldatkin, N. V. 2021. In: Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta (Bulletin of Tomsk State University), 462, 161–172 (in Russian).
Stokolos, V. S. 2004. In: Vestnik Chelyabinskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta. Seriya 1: Istoricheskiye nauki (Bulletin of the Chelyabinsk State Pedagogical University. Series 1: Historical Sciences), 2, 207–236 (in Russian).
Shevnina, I. V., Logvin, A. V. 2021. In: Ongar, A. (ed.). Margulanovskie chteniya–2021 (Margulan readings–2021). In 3-vol. Vol. 1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 226–236 (in Russian).
Fornasier, J., Krause, R., Korjakova, L. N., Stobbe, A., Rühl, L., Schneider, H., Thiemeyer, H., Peters, S., Epimakhov, A. V., Sharapova, S. V., Panteleeva, S. E., Molčanov, I. V., Berseneva, N. A., Patzelt, A., Noskevič, V. V. 2014. In: Eurasia Antiqua, 20, 229–272 (in German).
Nasretdinov, R. R., Bakhshiev, I. I., Gabitov, R. N. 2023. In: Ankusheva, N. N., Chechushkov, I. V., Epimakhov, A. V., Ankushev, M. N., Ankusheva, P. S. (eds.) Geoarchaeology and Archaeological Mineralogy-2021. Springer, Cham, 295–303 (in English).
Sharapov, D. V. 2017. Bronze age settlement patterns and the development of complex societies in the Southern Ural steppes (3500–1400 BC). PhD Dissertation. Pittsburgh (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Солдаткин Н.В.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
