ОРТАЛЫҚ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАС МҮСІНДЕРІ ТУРАЛЫ ДЕРЕКТЕР ХІХ ғ. – ХХ ғ. БІРІНШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ САЯХАТШЫЛАР МЕН ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЕҢБЕКТЕРІНДЕ

Авторы

  • Жолдасбек Құрманқұлов А.Х. Марғұлан атындағы Археология институты (Алматы қ., Қазақстан)
  • Әсемгүл Дауренқызы Қасенова А.Х. Марғұлан атындағы Археология институты (Алматы қ., Қазақстан)

DOI:

https://doi.org/10.52967/akz2018.1-2.1-2.133.142

Түйін сөздер:

археология, Сарыарқа, Орталық Қазақстан, ғалым, өлкетанушы, тас мүсін, кездейсоқ, жахангер, ескерткіш, сурет, сызба

Аннотация (түйіндеме)

Мақалада жоғарыда аталған мерзім шеңберіндегі Сарыарқа тас мүсіндерін зерттеу тарихы талданады. Ескерткіштерді зерттеу әдіснамалық түрде емес, кездейсоқ сипаттау түрінде жүргізілген. Мүсіндерді арнайы зерттеу бағыты болмағанымен, ол кезең археология ғылымының қалыптасу кезеңімен сәйкес келеді. Тас мүсіндер Сарыарқаның ежелгі және ортағасырлық ескерткіштер тарихының ең маңызды дерек көзі болып табылатыны көрсетілген. Олар осы ескерткіштерді қалдырған адамдардың түрі мен сыртқы келбетін көрсетумен қатар, сол кездің әлеуметтік құрылымы, тұрмысы мен дүниетанымынан мол мағлұмат береді. Сонымен қатар, мақалада Сарыарқаның ХІХ ғасыр мен ХХ ғасырдың бірінші жартысы аралығындағы белгілі болған 30-дан астам тас мүсіннің картасы жасалынып ғылыми айналымға енгізілген.

Библиографические ссылки

1. Акишев К.А. Древнее золото Казахстана. Алма-Ата: Өнер, 1983. 264 с.


2. Бейсенов А.З. Исследование кургана сакского времени с каменным изваянием на могильнике Кособа (Центральный Казахстан) // Древние и средневековые изваяния Центральной Азии. Барнаул: Изд-во Алт. ун-та, 2014. С. 7-16.


3. Бейсенов А.З., Ермоленко Л.Н. Новые каменные изваяния сакской эпохи из Сарыарки // Вестник КемГУ. 2014. Вып. № 3 (59). Т. 3. С. 34-40.


4. Барсуков Е.В. Истукан Каркаралинского уезда. URL: http://www.artefact.tsu.ru/kopiya-balballa-1-1 Дата обращения: 19.02.2018


5. Боталов С.Г. Каменные изваяния и жертвенно-поминальные комплексы Урало-Ишимского междуречья // Новое в археологии Южного Урала: сб. научн. тр. Сер. Южный Урал: Природно-географические факторы и историко-культурные процессы. Челябинск: Рифей, 1996. С. 210-244.


6. Ермоленко Л.Н. Средневековые каменные изваяния казахстанских степей (типология, семантика в аспекте военной идеологии и традиционного мировоззрения). Новосибирск: изд-во ИАЭт СО РАН, 2004. 132 с.


7. Ермоленко Л.Н., Курманкулов Ж.К. Центральноказахстанские памятники с изваяниями кыпчакского облика // Маргулановские чтения: тезисы. Петропавловск, 1992. С. 116-119.


8. Ермоленко Л.Н., Курманкулов Ж.К. Оригинальное изваяние из фондов Карагандинского историко-краеведческогомузея // Археология Южной Сибири. К 80-летию Я.А. Шера. Кемерово: РИО КемГУ, 2011. Вып. 25. С. 156-161.


9. Ермоленко Л.Н., Курманкулов Ж.К. Новое изваяние раннего железного века из Сары-Арки // АЭАЕ. 2012. № 4 (52). С. 86-94.


10. Ермоленко Л.Н., Курманкулов Ж.К. Погребение раннего железного века с изваянием в долине р. Айбас // Вестник КемГУ. 2015. № 2 (62). Т. 6. С. 29-34.


11. Ермоленко Л.Н., Курманкулов Ж.К., Касенова А.Д. Новые данные о специфической разновидности изваяний сакской эпохи // Вестник КемГУ. 2015. № 1 (61). Т. 3. С. 26-32.


12. Записки о Кокандском ханстве хорунжего Потанина 1830 // Вестник ИРГО. 1856. Ч. 18. С. 257-258.


13. Кастанье И.А. Надгробные сооружения. Оренбург: Типография Тургайского Областного Правления, 1911. 102 с.


14. Кастанье И.А. Древности Киргизской степи и Оренбургского края. 2-е изд. Алматы: Дайк-Пресс, 2007. 516 с.


14. Козырев А. Раскопка кургана в урочище Кара-Агач Акмолинского уезда // Известия ИАК. 1905. Вып. 16. С. 27-36.


15. Коншин Н. О памятниках старины Семипалатинской области // Записки Семипалатинского подотдела Западно-Сибирского отдела ИРГО. Семипалатинск, 1903. Вып. І. С. 1-32.


16. Құрманқұлов Ж., Ермоленко Л.Н. Ежелгі Сарыарқа: тас мүсіндер. Древности Сарыарки: каменные изваяния. Saryarka Antiquites: Stone Statues. Караганды, 2014. 168 с.


17. Лентовский М.Н. Памятники древней культуры в южной половине Петропавловского округа КазССР (Инвентаризационный труд). Кокчетав, 1929. 16 с.


18. Никитин В.П. Краткое описание памятников древности Семипалатинской области // Известия ИАК. 1902. Вып. 2. С. 103-111.


19. Селиванов А.В. Производство археологических раскопок в Акмолинской области) // Отчет ИАК за 1894 год. 1896. С. 30-31.


20. Словцов И.Я. Путевые записки, веденные во время поездки в Кокчетавский уезд, Акмолинской области в 1878 г. // Записки Западно-Сибирского отдела ИРГО. Омск, 1881. Кн. ІІІ. С. 1-55.


21. Шер Я.А. Каменные изваяния Семиречья. М.–Л.: Наука, 1966. 138 с.


22. Флоринский В.М. Первобытные славяне по памятникам их доисторической жизни // Опыт славянской археологии. Томск, 1896. Ч. II, вып. 1. С. 3-112.

Библиографиялық сілтемелер

Akishev, K. A. 1983. Drevnee zoloto Kazahstana (Ancient gold of Kazakhstan). Alma-Ata: “Oner” Publ. (in Russian).

Beisenov, A. Z. 2014. In Tishkin, A. A. (ed.) Drevnie i srednevekovye izvayaniya Tsentralnoi Azii (Ancient and medieval sculptures of Central Asia). Barnaul: Altay University Publ., 7–16 (in Russian).

Beisenov, A. Z., Ermolenko, L. N. 2014. In Vestnik Kemerovo State University. № 3 (59). T. 3, 34–40 (in Russian).

Barsukov E.V. Istukan Karkaralınskogo uezda (Istukan of the Karkaraly district). URL: http://www.artefact.tsu.ru/kopiya-balballa-1-1 (in Russian).

Botalov, S. G. 1996. In Novoe v arheologii Yujnogo Urala: Sb. nauch. Trudov. Ser. Yujnyi Ural: Prirodno-geograficheskie faktory i istoriko-kulturnye protsessy (New in the archeology of the Southern Urals: Sat. scientific tr. Ser. Southern Urals: Natural and geographical factors and historical and cultural processes). Chelyabınsk: Rifei Publ., 210-244 (in Russian).

Ermolenko, L. N. 2004. Srednevekovye kamennye izvayaniya kazahstanskih stepei (tipologiya, semantika v aspekte voennoi ideologii i traditsionnogo mirovozzreniya) (Medieval stone sculptures of the Kazakh steppes (typology, semantics in the aspect of military ideology and traditional worldview)). Novosıbırsk: IAEt SO RAN Publ. (in Russian).

Ermolenko, L. N., Kurmankulov, Zh. K. 1992. In Margulanovskie chteniya–1992 (Margulan reading–1992). Petropavlovsk Publ., 116-119 (in Russian).

Ermolenko, L. N., Kurmankulov, Zh. K. 2011. In Arheologiya Yujnoi Sibiri. K 80- letiyu Ia.A. Shera (Archaeology of Southern Siberia. On the 80th anniversary of Ya.A. Sher), 25. Kemerovo: RIO KemGU, 156-161 (in Russian).

Ermolenko, L. N., Kurmankulov, Zh. K. 2012. In Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia, 4 (52), 86-94 (in Russian).

Ermolenko, L. N., Kurmankulov, Zh. K. 2015. In Vestnik Kemerovo State University, 2 (62). T. 6, 29-34 (in Russian).

Ermolenko, L. N., Kurmankulov, Zh. K., Kasenova, A. D. 2015. In Vestnik Kemerovo State University, 1 (61). T. 3, 26-32 (in Russian).

1856. In Bulletin IRGO, 18, 257-258 (in Russian).

Kastan’e, I.A. 1911. Nadgrobnye soorujeniya (Tombstones). Orenburg: Printing house of the Turgay Regional Board (in Russian).

Kastan’e, I. A. 2007. Drevnosti Kirgizskoy stepi i Orenburgskogo kraya (The Antiquities of the Kirghiz Steppe and the Orenburg Territory). 2th ed. Almaty: Daık-Press (in Russian).

Kozyrev, A. 1905. In Izvestiya IAK (News IAK), 16. StPetersburg Publ., 27-36 (in Russian).

Konshın, N. 1903. In Zapiski Semipalatinskogo podotdela Zapadno-Sibirskogo otdela IRGO (Notes of the Semipalatinsk subdivision of the West Siberian Division IRGO), 1. Semıpalatınsk Publ., 1-32 (in Russian).

Kurmankulov, Zh., Ermolenko, L. N. 2014. Ejelgі Saryarqa: tas musіnder. Drevnosti Saryarki: kamennye izvayaniya. Saryarka Antiquites: Stone Statues. Karagandy Publ. (in Каzakh, Russian, English).

Lentovskii, M. N. 1929. Pamyatniki drevnei kultury v yujnoi polovine Petropavlovskogo okruga KazSSR (Inventarizatsionnyi trud) (Monuments of ancient culture in the southern half of the Petropavlovsk District of the Kazakh SSR (Inventory work)). Kokchetav Publ. (in Russian).

Nikitin, V. P. 1902. In Izvestiya IAK (News IAK), 2, 103-111 (in Russian).

Selivanov, A. V. 1896. Proizvodstvo arheologicheskih raskopok (Akmolinskoi oblasti) Otchet Imperatorskoy arheologicheskoy komissii za 1894 god. (in Russian).

Slovtsov, I. Ia. 1881. Zapiski Zapadno-Sibirskogo otdela IRGO (Notes of the West Siberian Division IRGO). Kn. III. Omsk Publ., 1-55 (in Russian).

Sher, Ya. A. 1966. Kamennye izvayaniya Semirech’ya (Stone sculptures of Semirechye). Moscow–Leningrad: Nauka Publ. (in Russian).

Florinskii, V. M. 1896. In Opyt slavyanskoy arheologii (The experience of Slavic archeology), II, 1. Tomsk Publ., 3-112 (in Russian).

Загрузки

Опубликован

2018-12-27

Қалай дәйексөз келтіруге болады

Құрманқұлов, Ж., & Қасенова, Ә. Д. . (2018). ОРТАЛЫҚ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАС МҮСІНДЕРІ ТУРАЛЫ ДЕРЕКТЕР ХІХ ғ. – ХХ ғ. БІРІНШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ САЯХАТШЫЛАР МЕН ҒАЛЫМДАРДЫҢ ЕҢБЕКТЕРІНДЕ. Қазақстан археологиясы, (1-2), 133–142. https://doi.org/10.52967/akz2018.1-2.1-2.133.142

Выпуск

Бөлім

Археологияның мәселелері

Aynı yazar(lar)ın dergideki en çok okunan makaleleri