Жужан кезеңіндегі Солтүстік Алтай көшпенділерінің қару кешені
(Чобурак-І ескерткіші материалдары бойынша)
Түйін сөздер:
Алтай, жужанское время, вооружение, булан-кобинская культура, лук, наконечники стрел, меч, боевой нож, доспех, датировкаАннотация (түйіндеме)
Мақалада Чобурак-І ескерткішіндегі жужан кезеңі сағанасының жерлеу орнын қазу барысында табылған қару-жарақ бұйымдарын зерттеу нәтижелері келтірілген. Алтай мемлекеттік университеті экспедициясы зерттеген әр дәуірге жататын бұл кешен Алтай Республикасы Чемал ауданында орналасқан. Жеті ер адам, бір жасөспірім және бір жас баланың ешкім тиіспеген қабірлерінен табылған бұйымдардың талданған топтамасы құрылымы күрделі сегіз садақтан, 48 темір жебе ұштықтан, үш семсерден, алты ұрыс пышағынан және қалқаннан қалған бір сауытты пластинадан тұрады. Көшпенділердің бұл әскери қару-жарақ жинағы сауыт-сайманы мықтап сайланған қарсыласқа қасарыса соққы беруге бейімделген. Топтама негізінен орташа қаруланған атты әскерге, бәлкім ауыр қаруланған жаяу әскерге сәйкес келеді. Қару-жарақ жинағында б.д. І мыңж. екінші ширегіне тән бұйымдардың саны басым болды, сондай-ақ б.д. IV ғ. ортасынан кейін Алтайда тараған бұйымдар да кездесті. Зерттелген бұйымдар жинағы әралуандығы мен даму деңгейі жағынан сяньбилердің, сондай-ақ түркі кезеңінің алдындағы Орталық және Солтүстік Азияның басқа да көшпенділер тобының әскери арсеналынан кем түспейді.
Библиографиялық сілтемелер
Gorbunov, V. V. 2006. Voennoe delo naseleniya Altaya v III–XIV vv. Ch. II: Nastupatelnoe vooruzhenie (oruzhie) (Military affairs of the population of Altai in the 3rd – 14th centuries. Part II: Offensive weapons (weapons)). Barnaul: Altai University (in Russian).
Gorbunov, V. V., Tishkin, A. A. 2006. In: Arheologiya, etnografiya i antropologiya Evrazii (Archaeology, ethnography and anthropology of Eurasia), 4, 79–85 (in Russian).
Diakonova, V. P. 1970. In: Potapov, L. P. (ed.). Trudy Tuvinskoy kompleksnoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii (Proceedings of the Tuva Complex Archaeological and Ethnographic Expedition). Leningrad: “Nauka” Publ., 80–209 (in Russian).
Kozhomberdiev, I. K., Khudyakov, Y. S. 1987. In: Medvedev, V. E., Khudyakov, Y. S (ed.). Voennoe delo drevnego naseleniya Severnoy Azii (Warfare of the ancient population of North Asia). Novosibirsk: “Nauka” Publ., 75–106 (in Russian).
Levina, L. M. 1996. Etnokulturnaya istoriya Vostochnogo Priaralia. I tysyacheletie do n.e. – I tysyacheletie n.e. (Ethnocultural history of the Eastern Aral Sea region. 1st millennium BC – 1st millennium AD). Moscow: “Vostochnaya literature” Publ. (in Russian).
Malashev, Y. V., Yablonskiy, L. T. 2008. Stepnoe naselenie Yuzhnogo Priuralia v pozdnesarmatskoe vremja: po materialam mogilnika Pokrovka-10 (The steppe population of the Southern Urals in the late Sarmatian time: based on the materials of the burial ground Pokrovka-10). Moscow: “Vostochnaya literature” Publ. (in Russian).
Mamadakov, Y. T. 1990. Kultura naseleniya Tsentralnogo Altaya v pervoy polovine I tys. n.e. (Culture of the Central Altai population in the first half of the 1st millennium AD): abstract of the dissertation ... Cand. Hist. Sciences. Novosibirsk (in Russian).
Matrenin, S. S. 2017. Snaryazhenie kochevnikov Altaya (II v. do n.e. – V v. n.e.) (Equipment of the nomads of Altai (2nd century BC – 5th century AD)). Novosibirsk: SB RAS (in Russian).
Neverov, S. V., Mamadakov, Y. T. 1991. In: Kiryushin, Y. F. (ed.). Problemy hronologii v arheologii i istorii (Problems of chronology in archaeology and history). Barnaul: Altai University, 121–135 (in Russian).
Nikolaev, N. N. 2001. Kultura naseleniya Tuvy 1-i pol. I tys. n.e. (Culture of the population of Tuva 1st half. 1st millennium AD): abstract of the dissertation ... Cand. Hist. Sciences. St. Petersburg (in Russian).
Seregin, N. N., Demin, M. A., Matrenin, S. S., Umanskiy, A. P. 2022. Severnyi Altay v epohu Velikogo pereseleniya narodov (po materialam arheologicheskogo kompleksa Karban-I) (Northern Altai in the era of the Great Migration of Peoples (Based on the archaeological complex Karban-I)). Barnaul: Altai University (in Russian).
Seregin, N. N., Matrenin, S. S. 2016. Pogrebalnyi obryad kochevnikov Altaya vo II v. do n.e. – XI v. n.e. (The funeral rite of the nomads of Altai in the 2nd century BC – 11th century AD). Barnaul: Altai University (in Russian).
Seregin, N. N., Tishkin, A. A., Matrenin, S. S., Parshikova, T. S. 2023. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 1, 43–57 (in Russian).
Soenov, V. I. 2017. In: Soenov, V. I. (ed.). Drevnosti Sibiri i Tsentralnoy Azii (Antiquities of Siberia and Central Asia). Gorno-Altaisk: Gorno-Altaisk University, 117–142 (in Russian).
Teterin, Y. V. 2004. In: Khudyakov, Y. S. (ed.). Voennoe delo narodov Sibiri i Tsentralnoy Azii (Military affairs of the peoples of Siberia and Central Asia). Novosibirsk: Novosibirsk University, 37–82 (in Russian).
Tishkin, A. A., Matrenin, S. S., Shmidt, A. V. 2018. Altai v syanbiysko-zhuzhanskoe vremya (po materialam pamyatnika Stepushka) (Altai in the Xianbei-Zhuzhan time (based on the materials of the Stepushka monument)). Barnaul: Altai University (in Russian).
Khudyakov, Y. S. 1986. Vooruzhenie srednevekovyh kochevnikov Yuzhnoy Sibiri i Tsentralnoy Azii (Armament of medieval nomads of South Siberia and Central Asia). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Khudyakov, Y. S. 1991. Vooruzhenie tsentralnoaziatskih kochevnikov v epohu rannego i razvitogo srednevekovia (Armament of the Central Asian nomads in the era of the early and developed Middle Ages). Novosibirsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Erdene-Ochir, N. 2011. In: Arheologijn sudlal (Archaeological news), XXXI, 183–220 (in Russian).
Yaremchuk, O. A. 2005. Mogilnik Zorgol-I – pamyatnik hunno-syanbiyskoy epohi stepnoy Daurii (The burial ground of Zorgol-I is a monument of the Xiongnu-Xianbei era of the steppe Dauria): abstract of the dissertation ... Cand. Hist. Sciences. Chita (in Russian).
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2024 Серегин Н.Н., Тишкин А.А., Матренин С.С., Паршикова Т.С.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
