ХХ ғасырдың археологиялық картаға түсірудің үлкен жобасы: Есіл бойындағы К.А. Ақышевтың тың экспедициясы
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2023.3.21.17.31Түйін сөздер:
археология, Солтүстік Қазақстан, Есіл бойы, Есіл, Қазақстанның археологиялық картасы, археологиялық барлау, тың игеру экспедициялары, қорымдар, обаларАннотация (түйіндеме)
XX ғ. ортасында Қазақстан археологиясы бүкіл республика көлемінде ежелгі ескерткіштерді картаға түсірудің орасан зор жобасын жүзеге асырды. Жобаға 1954–1956 жж. тың және тыңайған жерлерді игеру жөніндегі ауқымды халық шаруашылығы міндеті себеп болды. Қазақстанның солтүстік өңірлерінде ежелгі ескерткіштерді анықтау және тіркеу, археологиялық карта жасау үшін материал жинау мақсатында 10 археологиялық экспедиция ұйымдастырылды. Солтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясының жетекшісі болып К..А. Ақышев тағайындалды. Бұл Солтүстік Қазақстан археологиясы бойынша мәліметтерді зерттеу мен жүйелеудің бірінші кезеңі болды. Тың экспедицияларының үш жылдық жұмысының нәтижесі кеңестік археология тәжірибесіндегі алғашқы басылым ескерткіштер жинағы бүкіл республика шеңберінде – 1960 ж. баспадан шыққан Қазақстанның археологиялық картасы болды. Карта реестріне 5000 археология, тарих және сәулет ескерткіштері енді. XVIII–XIX ғғ. экспедициялар және ескерткіштер туралы барлық архив деректері жинақталды. Тізілім іздеу маршруттарының картасымен және археологиялық ескерткіштердің орналасуымен, географиялық және библиографиялық атаулар көрсеткішімен жабдықталған. Бұл басылым әлі күнге дейін көне ескерткіштерді зерттеу және сақтау саласындағы мамандарға үлгі және анықтамалық кітабы болып табылады. Бұл мақаланың мақсаты – Қ.А. Ақышевтың тың экспедициясының барлау жұмыстары мен Қазақстанның археологиялық картасы бойынша белгілі ескерткіштердің сақталуына мониторинг жасау мақсатында орындалған кейінгі жылдардағы археологиялық маршруттарға салыстырмалы талдамалар жасау және жаңа археологиялық нысандарды анықтау болды.
Библиографиялық сілтемелер
Akishev, K. A. 1959. In: Trudy Instituta istorii, arkheologii i etnografii Akademii nauk KazSSR (Proceedings of the Institute of History, Archaeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR), 7, 3-31 (in Russian).
Akishev, K. A., Ageyeva, Ye. I. 1958. In: Izvestiya Akademii nauk Kazakhskoy SSR. Seriya istorii, arkheologii i etnografii (Proceedings of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. History, Archeology and Ethnography Series), 1 (6), 83-94 (in Russian).
Ageyeva, Ye. I., Akishev, K. A., Kushayev, G. A., Maksimova, A. G., Senigova, T. N. (compl.). 1960. Arkheologicheskaya karta Kazakhstana (Archaeological map of Kazakhstan). Alma-Ata: Academy of Sciences of the KazSSR (in Russian).
Voloshin, V. S. 2023. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archaeology), 1 (19), 99–113 (in Russian).
Gryaznov, M. P. 1956. In: Kratkie soobshcheniya o dokladah i polevyh issledovaniyah Instituta istorii materialnoy kultury (Brief reports on reports and field studies of the Institute for the History of Material Culture), 61, 8-16 (in Russian).
Zaybert, V. F. 1992. Atbasarskaya kultura (Atbasar culture). Yekaterinburg: Ural Branch RAS (in Russian).
Zaybert, V. F. 1993. Eneolit Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (Eneolit of the Ural-Irtysh interfluve). Petropavlovsk: “Nauka” Publ. (in Russian).
Zaybert, V. F. 2009. Botayskaya kultura (Botai culture). Almaty: “QazAqparat” Publ. (in Russian).
Zaybert, V. F., Pleshakov, A. A. 1978. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet archaeology), 1, 242-250 (in Russian).
Zdanovich, G. B. 1988. Bronzovyy vek Uralo-kazakhstanskikh stepey (osnovy periodizatsii) (Bronze аge of the Ural-Kazakhstan steppes (bases of periodization)). Sverdlovsk. Ural University (in Russian).
Zdanovich, S. Ya. 1983. In: Bronzovyi vek stepnoy polosy Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (The Bronze Age of the steppe strip of the Ural-Irtysh interfluves). Chelyabinsk, 69-80 (in Russian).
Zdanovich, S. Ya., Ivanova, N. O., Tairova, A. A. 2018. In: Zdanovich, D. G. (ed.). Stepnaya Yevraziya v epokhu bronzy: kultury, idei, tekhnologii (Steppe Eurasia in the Bronze Age: cultures, ideas, technologies). Chelyabinsk: Chelyabinsk State University, 9-32 (in Russian).
Margulan, A. Kh. 1949. In: Izvestiya Akademii nauk Kazakhskoy SSR. Seriya arkheologicheskaya (Proceedings of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. Archaeology Series), 2, 3-20 (in Russian).
Margulan, A. Kh. 2003. Kamennyye izvayaniya Ulytau. Sochineniya v 14 t. (Stone statues of Ulytau. Works in 14 vol.). Almaty: “Daik-Press” Publ. T. 3-4, 20-46 (in Russian).
Orazbayev, A. M. 1958. In: Trudy Instituta istorii, arheologii i etnologii KazSSR ((Proceedings of the Institute of History, Archaeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR). T. V. Arkheologiya (Archaeology), 216-294 (in Russian).
In: North Kazakhstan Regional Museum, no. 80038724 (in Russian).
Pleshakov, A. A. 2004. In: Severo-Kazakhstanskaya oblast: entsiklopediya (North Kazakhstan region: encyclopedia). Almaty: “Arys” Publ., 234 (in Russian).
Pleshakov, A. A. 2020. In: Isakayev, Е. М. (ed.). Problemy izucheniya istorii Zolotoy Ordy: vyyavleniye i interpretatsiya istoricheskikh istochnikov (Problems of studying the history of the Golden Horde: identification and interpretation of historical sources). Petropavlovsk: Manash Kozybayev North Kazakhstan State University, 91–100 (in Russian).
Svod pamyatnikov istorii i kultury Respubliki Kazakhstan Severo-Kazakhstanskaya oblast (The official list of historical and cultural monuments of the Republic of Kazakhstan. North-Kazakhstan region). 2007. Almaty: “Aruna” Publ. (in Russian).
Khabdulina, M. K. 1994. Stepnoye Priishimiye v epokhu rannego zheleza (Steppe near the Ishim in the early iron age). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Khabdulina, M. K. 2010. In: Kanalinov, Е. Е. (ed.). Astana kalasynda muragat isin damytu: tazhiribe, problemalar zhane perspektivalar (Development of inheritance in Astana: experience, problems and prospects). Astana: Astana city akimat, 145-153 (in Russian).
Khabdulina, M. K. 2019. In: Turkic Studies Journal, 2/1, 21-33 (in Russian).
Shalagin, A. G. 1989. In: North Kazakhstan Regional Museum, no. 80038724 (in Russian).
Parzinger, H., Zajbert, V., Nagler, A., Plešakov, A. 2003. Der große Kurgan von Bajkara, Nordkazachstan. Mainz: Philipp von ZabernVerl., 280 S. (Archäologie in Eurasien; Bd. 16). (in German).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2023 Хабдулина М.Қ., Кошман Т.В., Егінбай Ә.Е
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
