А Хошбулактан алынған антропологиялық материалдар
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2022.4.18.133.149Түйін сөздер:
археология, Азербайжан, Ходжалы-Кедабек археологиялық мәдениеті, жерлеу ескерткіштері, оба, тас жәшіктер, кейінгі қола-ерте темір дәуірі, краниометрия, жарақаттар, палеопаталогияларАннотация (түйіндеме)
Ғылыми айналымға Дашкесан ауданынан алынған краниеологиялық материалдар енгізіледі. Ұсынылып отырған мақаланың жаңалығы Азербайжанның таулы аймағынан алынған антропологиялық материалдарды зерттеу және біріктіру әрекеті жасалды, сонымен қатар ежелгі тұрғындардың қызықты ерекшеліктерін ашқан палеопаталогиялық зерттеулер жүргізілді. Барлығы төрт бас сүйегі зерттелді: үшеуі ер адамдікі (4-оба, 3-жерлеу, 8-ші тас жәшік, 21 жерлеу) және біреуі әйелдікі (2-ші қорым). Палеоантропологиялық материалдар кейінгі қола – ерте темір кезеңіне жатады (Ходжалы-Кедабек археологиялық мәдениеті) және б.д.д. II мыңж. аяғы – I мыңж. басы деп мерзімделеді. 8-ші тас жәшіктен 3-ші жерлеу 4-ші обадан тен алынған ер адамның бас сүйегі мен 2-ші қорымнан алынған әйелдің бас сүйегі европеоидтық расаның оңтүстік саласының өкілдерінікі болуы және каспий антропологиялық түріне жатақызылуы мүмкін. 8-ші тас жәшіктен табылған ер адам бас сүйегі аралас антропологиялық түрге (каспий + кавкасион) жатады. 2-ші қорымнан алынға әйел адам бас сүйегінде символдық трепанация салынған. Бас сүйектердегі паталогиялар: button osteoma, поротикалық гиперостоз, суықтық стресстің әсерінің белгілері, маңдай сүйегіндегі жарақат (компрессиондық сынық), os bregmaticum, os lambdoidea, көптеген button osteoma (бас сүйегінің остеоматозы, Гарднер синдромы болуы мүмкін), тірі кезінде тістерінің қажалуы мен түсуі, өте қатты абсцесс.
Библиографиялық сілтемелер
Alekseev, V. P., Debets, G. F. 1964. Kraniometriia. Metodika antropologicheskikh issledovanii (Craniometry. Anthropologic Research Technique). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Alekseeva, T. I. 1997. In: Rossiiskaia Arkheologiia (Russian Archaeology), 4, 107 (in Russian).
Buzhilova, A. P. 1995. Drevnee naselenie: paleopatologicheskie issledovaniia (Ancient Population: Paleopathological Studies). Moscow: “Institute of Archaeology, Russian Academy of Sciences” Publ. (in Russian).
Buzhilova, A. P. 1998. In: Buzhilova, A. P., Kozlovskaia, M. V., Lebedinskaia, G. V., Mednikova, M. B. Istoricheskaia ekologiia cheloveka. Metodika biologicheskikh issledovanii (Historical Ecology of Humans:Methodology of Biological Research). Moscow: “Staryi sad” Publ., 87-147 (in Russian).
Vesnin A. G., Semenov I. I. 2002. Atlas luchevoi diagnostiki opukholei oporno-dvigatelnogo apparata. Chast 1. Opukholi skeleta (Atlas of radiation diagnostics of tumors of the musculoskeletal system. Part 1. Tumors of the skeleton). Saint Petersburg: “Nevskii dialekt” Publ. (in Russian).
Gadzhiev, D. V., Kesamanly, G. P. 1977. In: Azerbaidzhanskiy meditsinkiy zhurnal (Azerbaijan Medical Journal), 12, 54-61 (in Russian).
Kesamanly, G. P. 1999. Arkheologicheskie pamiatniki epokhi bronzy i rannego zheleza Dashkesanskogo raiona (Archaeological Monuments of the Bronze and Early Iron Ages in Dashkesan District). Baku: “Agridag” Publ. (in Russian).
Kirichenko, D. A. 2020. Paleoantropologiya Azerbajdzhana (VII v. do n.e. – V v. n.e.) (Paleoanthropology of Azerbaijan (7th century BC – 5th century AD). Baku: “Apostrof-A” Publ. (in Russian).
Kirichenko, D. A. 2022. In: Arkheologiya Evraziyskikh Stepey (Archaeology of the Eurasian steppes), 1, 74-85 (in Russian).
Kitov, E. P., Khohlov, A. A., Ivanov, S. S. 2019. In: Stratum plus, 3, 169-180 (in Russian).
Mednikova, M. B. 2001. Trepanatsiya u drevnikh narodov Evrazii (Trepanation Practices by the Ancient Peoples of Eurasia). Moscow: “Nauchnii mir” Publ. (in Russian).
Osteoma. URL: https://oncology-spb.ru/zabolevaniya/drugie-lokalizatsii/osteoma (accessed: 25.11.2022) (in Russian).
Pererva, E. V. 2013. In: Concept. Scientific and methodological electronic journal, 11, 1-9. URL: http://e-koncept.ru/2013/13235.htm (accessed: 23.11.2022) (in Russian).
Pererva, E. V. 2015. In: Vestnik Volgogradskogo Gosudarstvennogo Universiteta. Ser. 4. Istoriya. Regionovedenie. Mezhdunarodnye otnosheniya (Science Journal of Volgograd State University. Ser. 4. History. Regional studies. Foreign relations), 5 (35), 53-66 (in Russian).
Khudaverdyan, A. Yu. 2015. In: Vestnik arkheologii, antropologii i etnografi (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 29 (2), 115-127 (in Russian).
Khudaverdyan, A. Yu., Engibaryan, A. A., Oganesyan, A. A. 2019. In: Nauchnye vedomosti Belgorodskogo gosudarstvennogo universiteta. Istoriya. Politologiya (Belgorod State University Scientific Bulletin History Political Science), vol. 1, issue 46, 5-19 (in Russian).
Chernikovskiy, I. L., Korobkov, D. N., Savanovich, N. V., Chernikov, D. A., Melnikov, P. V., Gavrilyukov, A. V. 2020. In: Tazovaya Khirurgiya i Onkologiya (Pelvic Surgery and Oncology), 10 (2), 47-52 (in Russian).
Aufderheide, A. C., Rodriguez-Martin, C. 1998. The Cambridge Encyclopedia of Human Paleo-pathology. New York and Cambridge: Cambridge University Press (in English).
Baldino, M. E., Koth, V. S., Silva, D. N., Figueiredo, M. A., Salum, F. G., Cherubini, K. 2019. In: Spec Care Dentist, 39 (1), 65-71 (in English).
Brothwell, D. R. 1972. Digging up Bones: The Excavation, Treatment and Study of Human Skeletal Remains. London: British Museum (Natural History) (in English).
Buikstra, J. E., Ubelaker, D. H. 1994. Standards for data collection from human skeletal remains proceedings of a seminar at the Field Museum of Natural History, organized by Jonathan Haas. Arkansas archaeological research series. 44. Indianapolis: Western Newspaper Company (in English).
Kəsəmənli, H. P.1962. 1962-ci il Xaçbulaq arxeoloji ekspedisiyasının hesabatı (The report of Khachbulagkh archaeological expedition in 1962). Baku (in Azerbaijani).
Kəsəmənli, H. P., Cəfərov, H. F. 1974. In: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının xəbərləri. Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası (The news of Academy of Sciences of Azerbaijan SSR. History, philosophy and law seria), 3, 73-83 (in Azerbaijani).
Lisowski, F. P. 1967. In: D. R. Brothwell and A. T. Sandison (eds.). Diseases in Antiquity: A Survey of the Diseases, Injuries and Surgery of Early Populations. Springfield: C.C. Thomas, 651-672 (in English).
Martin, R., Saller, K. 1957. Lehrbuch der Anthropologie in Systematischer Darstellung, mit Besonderer Berücksichtigung der Anthropologischen Methoden. Bd. I. Stuttgart: Fischer (in German).
Ortner, D., Putschar, W. G. J. 1981. Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains. Washington: Smithsonian Institution Press (in English).
Qasımova, R. M. 1997. Azərbaycan xalqının etnogenezi paleoantropoloji və antropoloji (somatoloji) materiallar əsasında (The ethnogenesis of Azerbaijani people by data of paleoanthropological and anthropological (somatology) materials). Baku (in Azerbaijani).
Smith, M. Mortal Wounds The Human Skeleton as Evidence for Conflict in the Past. Barnsley: Pen & Sword Books Ltd. (in English).
Ubelaker, D. H. 1978. Human Skeletal Remains. Excavation, Analysis, Interpretation. Chicago: Adline Publishing Company (in English).
Waldron, T. 2008. Paleopathology. Cambridge: Cambridge University Press (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2022 Дмитрий Кириченко
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
