Ерте темір дәуіріндегі еуразиялық көшпенділердегі акинакпен жиынтықтағы ұзын темір пышақ: Геродот үзінділерінің біріне археологиялық нұсқа
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2022.4.18.19.43Түйін сөздер:
археология, ерте темір дәуірі, Еуразияның скиф дәуірі, "акинак – ұзын пышақ" жиынтығы, қарсыластың бас терісін алуАннотация (түйіндеме)
Мақалада алғаш рет Далалық Еуразияның ерте темір дәуірі археологиясында скиф жерлеу орындарында ақинақтар мен ұзын темір пышақтардың Геродот үзінділерінің өзара пайда болуы контексінде қарастырылады. Автор бірнеше өте қызықты жағдайларды анықтады. Тонаушылар тиіспеген қабірлер бойынша қарағанда олар бір қынапта болған. Мұндай жиынтық туралы мәлімет көп емес, бірақ олар Еуразияның кең аумағында, б.д.д. VII ғ. аяғы мен VI ғ. 1-ші жартысындағы скиф-сақ көне жәдігерлері ареалында тіркелген. Автордың ойынша, мұндай пышақтарды жеңілген қарсыластың бас терісін алу үшін қолданған болуы мүмкін: бұл операцияны қанжармен немесе үйдегі қарапайым тұрмыстық кішкентай пышақпен жасау қиын болды. Ерте темір дәуірі тұрғындары арасында бас терісін алып тастау дәстүрінің болуы туралы бірқатар ежелгі авторлар және ең айқынын Геродот жазды. Жазбаша деректерде бас терісін алу үшін қолданылатын пышақтар туралы ақпарат жоқ. Жаңа заманның жазбаша және бейнелеу материалдарымен танысу, мысалы Солтүстік Америкадағы отаршылдық соғыстары кезеңінде үндістер мен келімсек тұрғындар "қасапшы пышағы" немесе "бас терісін алатын пышақ"деп аталатын үлкен пышақтарды жиі қолданатынын көрсетті.
Библиографиялық сілтемелер
Alekseyev, A. Yu. 2003. Khronografiya Yevropeyskoy Skifii VII–IV vekov do n.e. (Chronography of the European Scythia of the 7th–4th centuries BC ). Saint Petersburg: State Hermitage Museum Publ. (in Russian).
Alekseyev, A. Yu. 2012. Zoloto skifskikh tsarey v sobranii Ermitazha (Gold of the Scythian Kings in the Hermitage collection). Saint Petersburg: State Hermitage Museum Publ. (in Russian).
Ammian Martsellin. 1994. Rimskaya istoriya (Roman History). Saint Petersburg: “Aleteyya” Publ. (in Russian).
Anokhin, V. A. 1973. In: Terenozhkin, A. I. (ed.). Skifskiye drevnosti (Scythian Antiquities). Kyiv: “Naukova dumka” Publ., 20-41 (in Russian).
Bessonova, S. S.1983. Religioznye predstavleniya skifov (Religious beliefs of the Scythians). Kyiv: “Naukova dumka” Publ. (in Russian).
Bessonova, S. S., Bruyako, I. V., Alp, N. 2018. In: Stratum Plus, 3, 211-264 (in Russian).
Bidzilya, V. I., Polin, S. V. 2012. Skifskiy tsarskiy kurgan Gaymanova Mogila. Kyiv: “Skif” Publ. (in Russian).
Bessonova, S. S., Skory, S. A. 1986. In: Soviet archaeology (Soviet Archaeology), 4, 158-170 (in Russian).
Vildanova, Ye. V. 2021. In: Vestnik arkheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 1 (52), 33-41 (in Russian).
Galanina, L. K. 1980. Kurdzhipsky kurgan (Kurdzhipsky kurgan). Leningrad: “Iskusstvo” Publ. (in Russian).
Grakov, B. N. 1962. In: Smirnov, K. F. (ed.). Pamyatniki skifo-sarmatskoy kultury (Monuments of Scythian-Sarmatian culture). Moscow: Academy of Sciences of USSR, 56-113 (in Russian).
Grechko, D. S. 2012. In: Stratum plus, 3, 75-106 (in Russian).
Grechko, D. S., Kryutchenko, O. O., Rzhevuska, S. S., Frunt, O. S., Puklіch, O. S. 2021. In: Arheologіchnі doslіdzhennya Bіlskogo gorodishcha–2020 (Archaeological research of the Belsky settlement–2020), 16-29 (in Ukrainian).
Daragan, M. N. 2010. In: Antichnyy mir i arkheologiya (Ancient world and archaeology), 14, 175-202 (in Russian).
Daragan, M. N. 2016. In: Balakhvantsev, A. S., Kullanda, S. V. (eds.). Kavkaz i Step na rubezhe epokhi pozdney bronzy i rannego zheleza (The Caucasus and the Steppe at the turn of the Late Bronze and early Iron Ages). Moscow: Institut vostokovedeniya RAN, 62-75 (in Russian).
Zachem indeytsy snimali scalp (Why did the Indians take the scalp). URL: https://stoneforest.ru/event/zachem-indejcy-snimali-skalp/amp/https://oper-1974.livejournal.com/565461.html (accessed: 22.11.2022).
Ilyinskaya, V. A., Mozolevsky, B. N., Terenozhkin, A. I. 1980. In: Terenozhkin, A. I. (ed.). Skifiya i Kavkaz (Scythia and the Caucasus). Kyiv: “Naukova dumka” Publ., 31-63 (in Russian).
Ilyinskaya, V. A., Terenozhkin, A. I. 1983. Skifiya VII–IV vv. do n.e. (Scythia of the 7th–4th centuries BC). Kyiv: “Naukova dumka” Publ. (in Russian).
Kak indeytsev uchili slalpy snimat (How Indians were taught to take scalps). URL: https://www.google.com.ua/amp/s/pikabu.ru/story/kak_indeytsev_uchili_skalpyi_snimat_5375133%3fview=amp (accessed: 22.11.2022).
Karacharov, K. G., Razhev, D. I. 2002. In: Vestnik arheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 4, 137-140 (in Russian).
Knauer, E. R. 2001. In: Savostina, E. (ed.). Bosporskiy relief so stsenoy srazheniya (Amazonomahiya?) (Bosporan relief with a battle scene (Amazonomachia?)). Moscow; Saint Petersburg, 200-215 (in Russian).
Kovpanenko, G. T.. Bessonova, S. S.. Skoryy, S. A. 1989. Pamyatniki skifskoy epokhi Dneprovskogo Lesostepnogo Pravoberezhia (Kiyevo-Cherkasskiy region) (Monuments of the Scythian epoch of the Dnieper Forest-Steppe Right Bank (Kiev-Cherkassy region)). Kyiv : “Naukova dumka” (in Russian).
Latyshev, V. V. 1947. In: Vestnik drevney istorii (Journal of Ancient History), 3, 149-315 (in Russian).
Latyshev, V. V. 1948. In: Vestnik drevney istorii (Journal of Ancient History), 2, 142-314 (in Russian).
Latyshev, V. V. 1952. In: Vestnik drevney istorii (Journal of Ancient History), 3, 206-323 (in Russian).
Lushina, A. V. 2015. In: Deev, A. V., Moiseenko, M. G. (eds.). Drevnie kulty, obryady, ritualy: pamyatniki i praktiki (Ancient cults, rites, rituals: monuments and practices). Zimovniki: Zimovnikovsky Museum of Local Lore, 35-45 (in Russian).
Mandelshtam, A. M. 1992. In: Moshkova, M. G. (ed.). Stepnaya polosa aziatskoj chasti SSSR v skifo-sarmatskoe vremya. Arheologiya SSSR (Steppe strip of the Asian part of the USSR in the Scythian-Sarmatian time. Archaeology of the USSR). Moscow: “Nauka” Publ., 178-195 (in Russian).
Mannaj-ool, M. H. 1970. Tuva v skifskoe vremya (uyukskaya kultura) (Tuva in Scythian times (Uyuk culture)). Moscow: “Naukа” Publ. (in Russian).
Mednikova, M. B. 2000. In: Rossiyskaya arheologiya (Russian Archaeology), 3, 59-68 (in Russian).
Melyukova, A. I. 1964. Vooruzhenie skifov (Armament of the Scythians). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Melyukova, A. I. 1981. Krasnokutskij kurgan (Krasnokutsky kurgan). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Miller, V. 1881. In: Uchyonye zapiski Imperatorskogo Moskovskogo universiteta. Otdel istoriko-filologicheskiy (Scientific notes of the Imperial Moscow University. Department of Historical and Philological). Moscow (in Russian).
Moruzhenko, A. O. 1992. In: Arheologіya (Archaeology), 4, 67-75 (in Ukrainian).
Olkhovskiy, V. S. 2001. In: Savostina, Е. (ed.). Bosporskiy relief so stsenoy srazheniya (Amazonomahiya?) (Bosporan relief with a battle scene (Amazonomachia?)). Moscow; Saint Petersburg, 144-163 (in Russian).
Pererva, E. V. 2005. In: Rossiyskaya arheologiya (Russian Archaeology), 3, 36-44 (in Russian).
Pererva, E. V., Lukiyashko, S. I. 2011. In: Pogrebalnyi obryad rannih kochevnikov Evrazii. Materialy i issledovaniya po arheologii Yuga Rossii (The funeral rite of the early nomads of Eurasia. Materials and research on the archaeology of the South of Russia), 3, 373-392 (in Russian).
Raev, B. A. 2007. In: Povolzhskiy antikovedcheskiy zhurnal Antiqvitas Aeterna (The Volga Antiquarian journal Antiquitas Aeterna), 375-389 (in Russian).
Rostovtsev, M. I. 1914. In: Materialy po arheologii Rossii (Materials on the archeology of Russia), 34, 73-93 (in Russian).
Rudenko, S. I. 1948. Vtoroy Pazyrykskiy kurgan (The Second Pazyryk mound). Leningrad: State Hermitage Museum Publ. (in Russian).
Rudenko, S. I. 1953. Kultura naseleniya Gornogo Altaya v skifskoe vremya (Culture of the population of the Altai Mountains in the Scythian period). Moscow; Leningrad: Academy of Sciences of USSR (in Russian).
Selivanova, L. L. 2009. In: Problemy istorii, filologii i kultury (Problems of history, philology and culture), 1 (23), 131-150 (in Russian).
Sidorenko, G. O. 1964. In: Arheologіya (Archaeology), XVI, 191-194 (in Russian).
Sinitsyn, A. A. 2008. In: Lopatin, V. A. (ed.). Arheologiya Vostochnoevropeyskoy stepi (Archaeology of the Eastern European Steppe). Saratov: “Nauchnaya kniga” Publ., 269-292.
Skoryj, S., Zimovets, R. 2021. Skifskie drevnosti Kryma. Materialy odnoy kollektsii (Scythian antiquities of the Crimea. Materials from the same collection). Poltava: OOO „ASMI” (in Russian).
Skoryj, S. A., Okatenko, V. N., Zimovets, R. V. 2020. In: Korost, I. I. (ed.). Arheologіchnі doslіdzhennya Bіlskogo gorodishcha–2019 (Archaeological research of the Belsky settlement–2019). Kyiv; Kotelva, 14-51 (in Russian).
Skoryj, S., Hohorovski, Y. 2018. Bolshoy Ryzhanovskiy kurgan (The Big Ryzhanovsky kurgan). Kyiv: FOP „Vidavec' Oleg Fіlyuk” (in Russian).
Farmakovskiy, B. V. 1922. In: Izvestiya Rossiyskoy Akademii istorii materialnoy kultury (Proceedings of the Russian Academy of the History of Material Culture), 2, 23-48 (in Russian).
Fialko, Ye. E. 1987. In: Sharafutdinova, I. N., Maleev, Yu. N. (eds.). Drevneyshiye skotovody stepey Yuga Ukrainy (The oldest pastoralists of the steppes of Southern Ukraine). Kyiv: “Naukova dumka” Publ., 171-187 (in Russian).
Fіalko, O. Є. 1993. Skіfskiy tsarskiy kurgan Oguz (Scythian Royal mound Oguz): abstract of the dissertation ... candidate of Historical Sciences. Kyiv (in Ukrainian).
Fialko, Ye. E., Boltrik, Yu. V. 2000. In: Gulyaev, V. I., Olkhovsky, V. S. (eds.). Skify i sarmaty v VII–III vv. do n.e. Paleoekologiya, antropologiya i arkheologiya (Scythians and Sarmatians in the 7th–3rd centuries BC Paleoecology, anthropology and archaeology). Moscow: Institute of Archaeology RAS, 287-296 (in Russian).
Khudaverdyan, A. Yu., Devedzhyan, S. G., Yeganyan, L. G. 2013. In: Vestnik arkheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 4 (23), 80-93 (in Russian).
Chernenko, Ye. V., Klochko, V. I. 1979. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet Archaeology), 4, 270-274 (in Russian).
Shramko, І. B., Zadnіkov, S. A. 2021. In: Korost, I. I. (ed.). Arheologіchnі doslіdzhennya Bіlskogo gorodishcha–2020 (Archaeological research of the Belsky settlement–2020). Kyiv; Kotelva, 7-14 (in Ukrainian).
Shtupperikh, R. 2001. In: Savostina, Е. (ed.). Bosporskiy relyef so stsenoy srazheniya (Amazonomakhiya?) (Bosporan relief with a battle scene (Amazonomachia?)). Moscow; Saint Petersburg (in Russian).
Yatsenko, S.A. 2020. In: Materialy po arkheologii i istorii antichnogo i srednevekovogo Prichernomorya (Proceedings in Archaeology and History of Ancient and Medieval Black Sea Region), 12, 369-402 (in Russian).
Cernenko, E. V., Gorelik, M. V. 1983. The Scythians 700–300 BC. London: Osprey Publishing Ltd. (in English).
Čugunov, Konstantin, Parzinger, Hermann, Nagler, Anatoli. 2010. Der skythenzeitliche Fürstenkurgan Aržan 2 in Tuva. Mainz: Verlag Philipp von Zabern (in German).
Nadeau, G. 1941. In: Bulluten of History of Medicine, 10. no. 2, 178-194 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2022 Сергей Анатольевич Скорый
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
