Сурунгур тұрағының сүйек индустриясы (Ферғана алқабы, Қырғызстан): 2019 жыл материалдары

Авторы

  • Александр Федорченко РҒА СБ Археология және этнография институты
  • Светлана Шнайдер РҒА СБ Археология және этнография институты
  • Светлана Баранова РҒА СБ Химиялық биология және іргелі медицина институты
  • Александр Черноносов РҒА СБ Химиялық биология және іргелі медицина институты
  • Темирлан Чаргынов Жүсіп Баласағын атындағы Қырғыз ұлттық университеті
  • Уильям Рендю Орталық Азияны зерттеудің француз институты
  • Григорий Марковский РҒА СБ Археология және этнография институты

DOI:

https://doi.org/10.52967/akz2022.4.18.97.115

Түйін сөздер:

Орталық Азия, Оңтүстік Ферғана, неолит, Сурунгур тұрағы, сүйек индустриясы, трасологиялық талдау, 3D-моделдеу, ZooMS талдауы

Аннотация (түйіндеме)

Сурунгур тұрағының сүйек индустриясының (Қырғызстан) кешенді талдауының нәтижелері берілген.  Зерттеу нысаны 2019 жылғы далалық жұмыстар нәтижесінде 2 қабаттан алынған артефактілер жинағы болды. Радиокөміртекті мерзімдеу кешеннің жасын 7,5-6,5 мыңж. кал.ж. аралығында бағалауға мүмкіндік береді. Жиынтықта төрт бұйым бөліп көрсетілген – екі біз, ұзартылған садақ ұшының фрагменті және  цилиндр формалы тесік моншақ. Өнімді пайдалану ерекшеліктерін,  шикізаттың артықшылықтарын  және өндіріс технологияларын  реконструкциялауға мүмкіндік беретін фотофиксация, 3D модельдеу, археозоологиялық, трасологиялық және ZooMS талдауларын қамтитын өнімдерді зерттеудің кешенді әдістемесі қолданылды. Біз жасау үшін кәсіпшілік жануарлардың – қой мен ешкінің сүйектері пайдаланылды, олар кесіліп және тегістеліп өңделді. Трасологиялық талдау көрсеткендей, бізді тұрақ тұрғындары мұқият таңдалған терілерді өңдеу үшін қолданған, шамасы – киім тігу кезінде. Тесік моншақ ірі құстың түтікшелі сүйегінен кесу немесе аралау арқылы жасалып, кейін тегістеліп және жылтыратылып өңделеді. Дайын моншақтар композицияларда киілетін зергерлік бұйымдар ретінде пайдаланылды. Анықталған өнім түрлері Ферғана алқабының, Памир-Алай мен Тянь-Шаньның неолит дәуіріндегі синхронды кешендерінене өз баламаларын табады.

Библиографиялық сілтемелер

Golovanova, L. V. 2017. In: Kratkie soobshcheniia Instituta arkheologii (Brief Communications of the Institute of Archaeology), 246, 169-184 (in Russian).

Dedov, I. E., Kulakova, E. P., Shashkov, M. V., Zhdanov, A. A., Parkhomchuk, E. V., Chargynov, T., Shnaider, S. V. 2021. In: Archaeology, Ethnography and Anthropology of Eurasia, 4 (49), 24-36 (in Russian).

Zhilich, S. V., Chargynov, T., Shnaider, S. V. 2022. In: Teoriya i praktika arheologicheskih issledovaniy (Theory and practice of archaeological research), 1 (34), 163–180(in Russian).

Islamov, U. I. 1975. Peshchera Machai (The Machay Cave). Tashkent: “Fan” Publ. (in Russian).

Islamov, U. I. 1980. Obishirskaya kultura (Obishir Culture). Tashkent: “Fan” Publ. (in Russian).

Kozlikin, M. B., Rendu, W., Plisson, H., Baumann, M., Shunkov, M. V. 2020. In: Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia, 48 (1), 16-28 (in Russian).

Korobkova, G. F., Sharovskaya, G. F. 2001. In: Arkheologicheskiye vesti (Archaeological News), 8, 88–98 (in Russian).

Olenchenko, V. V., Tsibizov, L. V., Osipova, P. S., Kozlova, M. P., Shnaider, S. V., Alisherkyzy, S., Chargynov, T. 2019. In: Problemy arheologii, etnografii, antropologii Sibiri i sopredelnyh territoriy (Problems of archaeology, ethnography, anthropology of Siberia and adjacent territories). Novosibirsk: Institute of Archaeology and Ethnography of the SB RAS Publ., 25, 181-186 (inRussian).

Ranov, V. A. 1985. In: Larichev, V. E. (ed.). Istoriya i kultura vostoka Azii: Kamennyy vek Severnoy, Sredney i Vostochnoy Azii (History and Culture of East Asia: Stone Age of North, Middle and East Asia). Novosibirsk: “Nauka” Publ., 23-31 (in Russian).

Skakun, N. N., Filimonova, T. G., Yusupov, A. Kh., Kutimov, Yu. G. 2014. In: Alekshin, V. A. (ed.). Arkheologiya drevnikh obshchestv Yevrazii: khronologiya, kulturogenez, religioznyye vozzreniya (Archeology of ancient societies of Eurasia: chronology, cultural genesis, religious beliefs). St. Petersburg: “Art-Express” Publ., XLII, 53-61 (in Russian).

Taimagambetov, Zh. K., Nokhrina, T. I. 1998. Arkheologicheskiye kompleksy peshchery Karaungur (Yuzhnyy Kazakhstan) (Archaeological complexes of the Karaungur cave (South Kazakhstan)). Turkestan: “Miras” Publ. (in Russian).

Fedorchenko, A. Yu., Belousova, N. E. 2021. In: Stratum plus, 1, 217-247 (in Russian).

Shnaider, S. V., Zhilich, S. V., Fedorchenko, A. Yu., Rendu, V., Parkhomchuk, E. V., Alisherkyzy, S., Olenchenko, V. V., Tsibizov, L. V., Serdyuk, N. V., Zelenkov, N. V., Chargynov, T. T., Krivoshapkin, A. I. 2021. In: Stratum plus, 2, 319-337 (in Russian).

Shnaider, S. V., Parkhomchuk, E. V. 2020. In: Radiouglerod v arkheologii i paleoekologii: proshloye, nastoyashcheye, budushcheye (Radiocarbon in archaeology and paleoecology: past, present, future). St. Petersburg: Institute for the History of Material culture RAS, 111-113 (in Russian).

Abuhelaleh, B., Al Nahar, M., Hohenstein, U.T., Berruti, G., Cancellieri, E. 2015. In: Adumatu, 32, 7-20 (in English).

Arrighi, S., Moroni, A., Tassoni, L., …, Benazzi, S. 2020. In: Quaternary International, 551, 169-187 (in English).

Averbouh, A. 2001. In: Crafting bone: Skeletal technologies through time and space. Oxford: Archaeopress, 111-121 (in English).

Baumann, M., Plisson, H., Rendu, W., Maury, S., Kolobova, K., Krivoshapkin, A. 2020. In: Quaternary International, 559, 89-96 (in English).

Bradfield, J. 2015. In: South African Archaeological Bulletin, 70 (201), 3-14 (in English).

Bradfield, J., Brand, T. 2015. In: Archaeological and Anthropological Sciences, 7 (1), 27-38 (in English).

Broglio, A., Cilli, C., Giacobini, G., Guerreschi, A., Malerba, G., Villa, G. 2004. In: Collegium Antropologicum, 28 (1), 55-61 (in English).

Brown, S., Hebestreit, S., Wang, N., Boivin, N., Douka, K., Richter, K. K. 2020. Zooarchaeology by Mass Spectrometry (ZooMS) for bone material – Acid insoluble protocol. [Web Document]. DOI: 10.17504/protocols.io.bf43jqyn (in English).

Buc, N. 2011. In: JAS, 38, 546-557 (in English).

Campana, D. V. 1989. Natufian and Protoneolithic Bone Tools. The Manufacture and Use of Bone Implements in the Zagros and the Levant. Oxford: British Archaeological Reports (in English).

d’Errico, F., Backwell, L. R., Wadley, L. 2012a. In: JAS, 39, 2479-2495 (in English).

d’Errico, F., Borgia, V., Ronchitelli, R. A. 2012b. In: Quaternary International, 259, 59-71 (in English).

d’Errico, F., Henshilwood, C. S. 2007. In: Journal of Human Evolution, 52, 142-163 (in English).

d’Errico, F., Henshilwood, C., Lawson, G., Vanhaeren, M. Tillier, A.-M., Soressi, M., Bresson, F., Maureille, B., Nowell, A., Lakarra, J., Backwell, L., Julien, M. 2003. In: Journal of World Prehistory, 17 (1), 1-70 (in English).

Évora, M. A. 2015. In: Use-wear and Residue Analysis in Archaeology. Cham: Springer International Publishing, 159-170 (in English).

Fedorchenko, A. Yu., Taylor, T. T., Sayfulloev, N. N., Brown, S., Rendu, W., Krivoshapkin, A. I., Douka, K., Shnaider, S. 2020. In: Quaternary International, 559, 174-187 (in English).

Gates St-Pierre, C. 2007. In: Bones as Tools: Current Methods and Interpretations in Worked Bone Studies. London: Archaeopress, 107-118 (in English).

Henshilwood, C. S., d’Errico, F., Marean, C. W., Milo, R. G., Yates, R. 2001. In: Journal of Human Evolution, 41, 631-678 (in English).

Hublin, J.-J., Sirakov, N., Aldeias, V, …, Tsanova, T. 2020. In: Nature, 581, 299-302 (in English).

Legrand, A., Sidéra, I. 2007. In: Bones as tools: Current Methods and Interpretations in Worked Bone Studies. Oxford: Archaeopress, 67-79 (in English).

Li, Z. Y., Shen, C. 2010. In: Chinese Scientific Bulletin, 55, 2282-2289 (in English).

Maigrot, Y. 2003. Etude technologique et fonctionnelle de l’outillageen matières duresanimales La station 4 de Chalain (Néolithique final, Jura, France). Thèse de Doctorat. Paris: Université de Paris I (in French).

Marreiros, J., Mazzucco, N., Gibaja, J. G., Bicho, N. 2015. In: Use-wear and Residue Analysis in Archaeology. Cham: Springer International Publishing, 5-26 (in English).

Shunkov, M. V., Fedorchenko, A. Y., Kozlikin, M. B., Derevianko, A. P. 2020. In: Quaternary International, 559, 47-67 (in English).

Tartar, E. 2015. In: Aurignacian Genius: Art, Technology and Society of the First Modern Humans in Europe. New-York: New York University, 33-55 (in English).

Villa, P., d’Errico, F. 2001. In: Journal of Human Evolution, 41, 69-112 (in English).

Welker, F., Hajdinjak, M., Talamo, S., …, Hublin, J.-J. 2016. In: PNAS, 113 (40), 11162-11167(in English).

Wright, D., Nejman, L., d’Errico, F., Králík, M., Wood, R., Ivanov, M., Hladilová, S. 2014. In: Antiquity, 88, 30-46 (in English).

White, R., Normand, C. 2015. In: P@lethnology, 7, 138-164 (in English).

Загрузки

Опубликован

2022-12-19

Қалай дәйексөз келтіруге болады

Федорченко, А., Шнайдер, С., Баранова, С., Черноносов, А., Чаргынов, Т., Рендю, У., & Марковский, Г. (2022). Сурунгур тұрағының сүйек индустриясы (Ферғана алқабы, Қырғызстан): 2019 жыл материалдары. Қазақстан археологиясы, 18(4 (18), 97–115. https://doi.org/10.52967/akz2022.4.18.97.115

Выпуск

№ 4 (18) (2022): Қазақстан археологиясы

Бөлім

Пәнаралық зерттеулер

Лицензия

Copyright (c) 2022 Александр Федорченко, Светлана Шнайдер, Светлана Баранова, Александр Черноносов, Темирлан Чаргынов, Уильям Рендю, Григорий Марковский

Лицензия Creative Commons

Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.