Қазақстанның кейінгі қола дәуіріндегі "шахта түріндегі металлургиялық пештері" туралы
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2022.4.18.58.72Түйін сөздер:
археология, Орталық Қазақстан, кейінгі қола дәуірі, шахта пештері, металлургия, құдықтар, мұржалар, қожАннотация (түйіндеме)
Орталық Қазақстанның соңғы қола дәуіріндегі қоныстар үшін диаметрі және тереңдігі 2 м-ге дейінгі мұржалары бар үлкен металлургиялық шахта пештерінің болуы болжанады. Алайда технологиялық тұрғыдан қарағанда мыс кенін балқыту үшін бұл пештерді пайдалану мүмкін емес. Бұл "пештерді" тәжірибелік жұмыстарда қолдану тек оларда отынның жану мүмкіндігі ғана дәлелденді, ал көмірдің көмегімен кенді балқыту процестерін көрсетпейді. Атасу мен Талдысай қоныстарынан табылған заттарды талдау, бұл шұңқырларда балқыту жүргізілгені туралы ешқандай дәлел жоқ, алайда құдықтарда қабырғалардың жоғарғы бөлігі күйгені туралы мәліметтер бар. Құдықтардан табылған металлургиялық қалдықтар қоқыспен толтыру нәтижесі болып табылады. Сульфидті кендерді балқыту үшін терең шахталарды пайдалану туралы гипотеза да расталмады, өйткені аталған қоныстардағы кендер мен қождарды талдау тек тотыққан минералдардың балқуын көрсетеді. Осылайша, қарастырылып отырған шахталық шұңқырлар құдықтан пешке дейін табиғи тартымдылыққа қол жеткізуге мүмкіндік беретін кішігірім пештер бекітілген Орал-Қазақстан далаларына тән құдықтар болып табылады. Бұл құрылым синташта мәдениетінде кездеседі, кейін басқа жерлерде кеңінен таралды.
Библиографиялық сілтемелер
Ankushev, M. N., Artemyev, D. A., Blinov, I. A. 2020. In: Kurmankulov, J. (ed.). Taldysay – poselenie drevnih metallurgov pozdnebronzovogo veka v Ulytauskoy stepi (Taldysai – the settlement of ancient metallurgists of the Late Bronze Age in the Ulytau steppe). Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 72–93 (in Russian).
Grigoriev, S. A. 2013. Metallurgicheskoe proizvodstvo v Severnoy Evrazii v epokhu bronzy (Metallurgical production in Northern Eurasia in the Bronze Age). Chelyabinsk: “Tsitsero” Publ. (in Russian).
Grigoriev, S. A. 2013а. In: Loman, V. G. (ed.). Arheologicheskie issledovaniya stepnoy Evrazii (Archaeological studies of the steppe Eurasia). Karaganda: «Tengri Ltd» Publ., 96-102 (in Russian).
Grigoriev, S. A., Petrova, L. Yu., Pleshanov, M. L., Gushchina, E. V., Vasina, Yu. V. 2018. Poselenie Mochishche i andronovskaya problema (Settlement of Mochishche and the Andronovo problem). Chelyabinsk: “Tsitsero” Publ. (in Russian).
Ermolaeva, A. S., Erzhanova, A. E. 2013. In: Artyukhova, O. A., Kurmankulov, Zh., Ermolaeva, A. S., Erzhanova, A. E. Kompleks pamyatnikov v urochishche Taldasaj (Complex of monuments in the Taldasay area). T.1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 135-176 (in Russian).
Zdanovich, G. B., Malyutina, T. S., Zdanovich, D. G. 2020. Arkaim. Arheologiya ukreplennyh poseleniy. Kn. 1. Zhilishcha i zhiloe prostranstvo (The Archaeology of Fortified Settlements. Book 1; Dwellings and living space). Chelyabinsk, Chelyabinsk State University (in Russian).
Kadyrbayev, M. K. 1983. In: Zdanovich, G. B. (ed.). Bronzovyj vek stepnoy polosy Uralo-Irtyshskogo mezhdurechiya (Bronze Age of the steppe belt of the Ural-Irtysh interfluve). Chelyabinsk: University, 134-142 (in Russian).
Kurmankulov, Zh., Erzhanova, A. E. 2013. In: Artyukhova, O. A., Kurmankulov, Zh., Ermolaeva, A. S., Erzhanova, A. E. Kompleks pamyatnikov v urochishche Taldasay (Complex of monuments in the Taldasay area). T. 1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 120-134 (in Russian).
Kadyrbayev, M. K., Kurmankulov, Zh. K. 1992. Kultura drevnih skotovodov i metallurgov Sary-Arki (po materialam Severnoy Betpak-Daly) (The culture of ancient pastoralists and metallurgists of Sary-Arka (based on the materials of the Northern Betpak-Dala)). Alma-Ata: “Gylym” Publ. (in Russian).
Rusanov, I. A. 2013. In: Artyukhova, O. A., Kurmankulov, Zh., Ermolaeva, A. S., Erzhanova, A. E. Kompleks pamyatnikov v urochishche Taldasay (Complex of monuments in the Taldasay area). T. 1. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 364-388 (in Russian).
Goucher, C. L., Herbert, E. W.1996. In: Schmidt, P. R. (ed.). The culture and technology of African iron production. Gainesville: Florida university press, 40-57.
Grigoriev, S. 2017. In: Archaeoastronomy and Ancient Technologies, 5 (2), 17-41.
Schmidt, P. R. 1997. Iron technology in East Africa. Symbolism, science and archaeology. Bloomington/Indianapolis: Indiana University Press.
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2022 Stanislav Grigoriev
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
