Арыс өзенінің орта ағысындағы қала орталықтарының араб жаулап алушылығынан кейінгі өзгеруі (Оңтүстік Қазақстан)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2022.4.18.9.18Түйін сөздер:
археология, урбанизация, қала орталығы, орта ғасырлар, Арыс өзенінің орта ағысыАннотация (түйіндеме)
Арыс өзені аңғарының қалалары топографиясы соңғы 2000 жылда елеулі өзгерістерге ұшырады. Қазақстанның оңтүстігіндегі ортағасырлық қалалық орталықтар б.д. I–мыңж. екінші жартысы мен II-мыңж. басындағы урбанизациялық процестердің нәтижесі. Мақалада Арыс өзенінің орта ағысы болып табылатын зерттелетін аймақтың географиясы бойынша мәліметтер келтірілген. Зерттеу әдістері негізінен жоғары дамыған орта ғасырлардағы қалалар мен урбанистік орталықтардың морфологиялық ерекшеліктерін анықтаумен байланысты. Сонымен қатар мақалада араб жаулап алушылығынан кейінгі қалалық орталықтардың пайда болуы мен урбанизациялық процестердің ерекшеліктеріне, атап айтқанда қалалардың топографиясындағы өзгерістерге, жаңа құрылымдық элементтердің пайда болуына қысқаша талдау жасалады. Мақалада Арыс өзенінің орта ағысындағы қала орталықтарының топографиясына ерекше назар аударылады – өңірдің ірі қалаларында мешіттер, базарлар мен моншалар түріндегі инфрақұрылымның морфологиялық элементтері пайда болады. Осы уақытта фортификация дамып, ірі қалалар қабырғалармен қоршалып, шабуыл туралы ескерту жүйесі жұмыс істейді. Дамыған ортағасырда тұрғындардың және қалалардың өсуімен байланысты өндіріс бөлініп, күрделене түсті.
Библиографиялық сілтемелер
Ageeva, E. I., Patsevich, G. I. 1958. In: Trudy Instituta istorii, arheologii i etnografii Akademii nauk Kazahskoy SSR (News of the Institute of History, Archaeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR), 5, 3-215 (in Russian).
Baipakov, K. M., Smagulov, E. A., Yerzhigitova, A. A. 2005. Rannesrednevekovie nekropoli Yuzhnogo Kazahstana (Early medieval necropolises of Southern Kazakhstan). Almaty: “BAUR” Publ. (in Russian).
Baipakov, K. M., Podushkin, A. N. 1989. Pamyatniki zemledelchesko-skotovodcheskoi kultury Yuzhnogo Kazakhstana (I tys. n.e.). (Monuments of agricultural and cattle culture of Southern Kazakhstan (1st millennium AD)). Alma-Ata: “Nauka” Publ. (in Russian).
Baitanayev, B. A. 2007. In: Izvestiya Natsionalnoy Akademii nauk Respubliki Kazakhstan. Seriya obshchestvennyh nauk (News of National Academy of Sciences Republic of Kazakhstan. Social Sciences series), 1, 62-81 (in Russian).
Baitanayev, B. A. 2013. Sairamskiy klad: Srednevekovoe zoloto (Sairam treasure: Medieval gold). Almaty: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Baitanayev, B. A. 2016. Keramika Sairama (Sairam Ceramics). Almaty: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Baitanayev, B. A., Bogomolov, G. I. 2007. In: Bisembayev, A. A. (ed.). Kadyrbaevskie chteniya (Kadyrbaev readings). Aktobe: “PrintA” Publ., 287-293 (in Russian).
Baitanayev, B. A., Ergeshbaev, A. A., Suleimenova, Zh. Zh., Shayakhmetov, A. Kh. 2017. In: Vestnik Kalmytskogo universiteta (Bulletin of the Kalmyk University), 2, 21-31 (in Russian).
Baitanayev, B. A., Ergeshbayev, A. A., Shayakhmetov, A. Kh. 2019. In: Vestnik Kalmytskogo universiteta (Bulletin of the Kalmyk University), 4, 21-29 (in Russian).
Belenitsky, A. M., Bentovich, I. B., Bolshakov, O. G. 1973. Srednevekovyi gorod Sredney Azii (Medieval city of Central Asia). Leningrad: “Nauka” Publ. (in Russian).
Burnasheva, R. Z., Smagulov, E. A. 2001. In: Izvestiya Natsionalnoy Akademii nauk Respubliki Kazakhstan. Seriya obshchestvennyh nauk (News of National Academy of Sciences Republic of Kazakhstan. Social Sciences series), 1, 136-149 (in Russian).
Weber, M., 2017. Gorod (The City). Moscow: “Strelka Press” Publ. (in Russian).
Volin, S. 1960. In: Trudy Instituta istorii, arheologii i etnografii Akademii nauk Kazahskoy SSR (Proceedings of the Institute of History, Archaeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR), 8, 72-92 (in Russian).
Gritsina, A. A., Mamadzhanova, S. D., Mukimov, R. S. 2013. Arheologiya, istoriya i arhitektura srednevekovoy Ustrushany (Archaeology, history and architecture of medieval Ustrushana). Samarkand: “IICAS” Publ. (in Russian).
Groshev, V. A. 1980. In: Akishev, K. A. (ed.). Arheologicheskie issledovaniya drevnego i srednevekovogo Kazahstana (Archaeological research of ancient and medieval Kazakhstan). Alma-Ata: “Nauka” KazSSR Publ. (in Russian).
Dodhudoeva, L. 2015. In: Ubaidullo, N. (ed.). Istorik (Muarrikh) (Historian (Muarrikh)), 2, 58-64 (in Russian).
Dubyagina, E. V. 2015. In: Vestnik KazNPU. Seriya istoricheskiye i socialno-politicheskiye nauki (Bulletin of Abay University. A series of historical and socio-political sciences), 3 (46), 132-135 (in Russian).
Zheleznyakov, B. A. 2011. In: Izvestiya Natsionalnoy Akademii nauk Respubliki Kazakhstan. Seriya obshchestvennyh nauk (News of National Academy of Sciences Republic of Kazakhstan. Social Sciences series), 3, 90-100 (in Russian).
Zheleznyakov, B. A. 2009. In: Izvestiya Natsionalnoy Akademii nauk Respubliki Kazakhstan. Seriya obshchestvennyh nauk (News of National Academy of Sciences Republic of Kazakhstan. Social Sciences series), 1, 174-196 (in Russian).
Malikova, G. R. 2014. In: Vestnik Chelyabinskogo universiteta. Politicheskie nauki. Vostokovedenie. (Bulletin of the Chelyabinsk University. Political sciences. Oriental studies), 14 (343), 88-94 (in Russian).
Masson, V. M. 2006. Kulturogenez drevney Tsentralnoy Azii (Cultural genesis of ancient Central Asia). Saint Petersburg: “Faculty of Philology of St. Petersburg State University” Publ. (in Russian).
Nurzhanov, A. A. 2013. In: Narody i religii Evrazii (Peoples and religions of Eurasia), 6, 50-62 (in Russian).
Smagulov, E. A. 2004. In: Khabdulina, M. K. (ed.). Mobilizovannyi arheologiei (Mobilized by archaeology). Astana: “Gumilyov Eurasian National University” Publ., 103-113 (in Russian).
Smagulov, E. A. 2004. In: Izvestiya Natsionalnoy Akademii nauk Respubliki Kazakhstan. Seriya obshchestvennyh nauk (News of National Academy of Sciences Republic of Kazakhstan. Social Sciences series), 1, 90-108 (in Russian).
Sukhareva, O. A. 1976. Kvartalnaya obshchina pozdnefeodalnogo goroda Buhary (v svyazi s istoriey kvartalov). (The quarterly community of the late feudal city of Bukhara (in connection with the history of quarters). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Filanovich, M. I. 2007. In: Vestnik MICAI (Bulletin of the IICAS), 6, 67-72 (in Russian).
Khmelnitsky, S. G. 1992. Mezhdu arabami i tyurkami. Arhitektura Sredney Azii IX–X vv. (Between Arabs and Turks. Architecture of Central Asia 9th–10th centuries). Berlin; Riga: “Continent” Publ. (in Russian).
Schultz, V. L. 1965. Reki Sredney Azii (Rivers of Central Asia). Leningrad: “Hydrometeoizdat” Publ. (in Russian).
Eshov, B. Zh. 2019. In: LOKUS: lyudi, obshchestvo, kultury, smysly (LOKUS: people, society, cultures, meanings), 3, 109-119 (in Russian).
Ennen, E. 1975. Die europäische Stadt des Mittelalters. Göttingen: “Vandenhoeck & Ruprecht” Publ. (in German).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2022 Анатолий Шаяхметов
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
