Акшахан-кала қаласындағы зерттеу нәтижелері туралы (2018-2019 жж. далалық маусым материалдары бойынша)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2022.2.16.94.110Түйін сөздер:
археология, Ежелгі Хорезм, Ақшахан-қала, антикалық, сәулет, қоршау алды лабиринті, пандус, керамика, көшеАннотация (түйіндеме)
Мақалада ежелгі Хорезмнің (Қарақалпақстан Республикасы, Өзбекстан) оң жағалауының ірі ескерткіші Акшахан-кала қаласында Қарақалпақ-Австралиялық археологиялық экспедициясының 2018–2019 жж. жүргізген далалық жұмыстарының нәтижелері қарастырылады. Нәтижесінде қақпадан 15 м ұзындықта төмен түсетін пандус анықталған қаланың негізгі көшесімен жалғасып жатқан оңтүстік–шығыс қақпаның ішкі қақпа алды бөлігі зерттелді. Орталық ғибадатханаға апаратын ішкі пандус қаланың негізгі көшесімен жалғасып жатыр. Пандустың құрылысы бекініс қабырғаларын салу кезеңінде жүргізілді, қалада кіретін және шығатын пандустар болған. Алдыңғы қазба кезеңдерінде зерттеушілер кіре беріс лабиринтінде пандустың болғанын болжаған болатын, соңғы жұмыстардың нәтижелері бұл болжамды растады. Оңтүстік-шығыс қақпаның кіреберіс лабиринтінде және жоғарғы қаланың ішкі кеңістігінде пандустың болуы қазіргі уақытта ежелгі Хорезмнің қала құрылысында тіркелмеген өзіндік құрылыс нысаны болды. Сондай-ақ, қазба жұмыстары кезінде негізгі көшенің өлшемдері мен стратиграфиясын анықтауға мүмкіндік туды. Қазбаның барлық керамикалық материалдары б.д.д. II ғ. мен б.д. II–IV ғғ. жататын Хорезмнің антикалық керамикасымен ұсынылған.
Библиографиялық сілтемелер
Andrianov, B. I. 1969. Drevnie orositelnye sistemy Priaraliya (Ancient irrigation systems of the Aral Sea region). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Vorobieva, M. G. 1959. In: Tolstov, S. P., Vorobieva, M. G. (eds.). Keramika Horezma. Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii (Khorezm ceramics. Proceedings of the Khorezm archaeological and ethnographic expedition). Vol. IV. Moscow: Academy of Sciences of the USSR Publ., 63-221 (in Russian).
Vorobieva, M. G. 1967. In: Tolstov, S. P., Vainberg, B. I. (eds.). Koi-krylgan-kala – pamyatnik kultury drevnego Horezma IV v. do n.e. – IV v. n.e. Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii (Ceramics, Koi-krylgan-kala – a cultural monument of ancient Khorezm of the 4th century BC – 4th century AD. Proceedings of the Khorezm archaeological and ethnographic expedition). Vol. V. Moscow: “Nauka” Publ., 102-132 (in Russian).
Vinogradov, A. P., Devirts, A. L., Dobkina, E. I., Markova, I. G. 1962. In: Geohimiya (Geochemistry), 5, 390-401 (in Russian).
Lapirov-Skoblo, M. S. 1967. In: Tolstov, S. P., Vainberg, B. I. (eds.). Koi-krylgan-kala – pamyatnik kultury drevnego Horezma IV v. do n.e. – IV v. n.e. Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii (Ceramics, Koi-krylgan-kala – a cultural monument of ancient Khorezm of the 4th century BC – 4th century AD. Proceedings of the Khorezm archaeological and ethnographic expedition). Vol. V. Moscow: “Nauka” Publ., 265-310 (in Russian).
Manylov, Yu. P. 1984. In: Kamalov, S. K., Yagodin, V. N. (eds.). Arheologiya Priaraliya (Archaeology of the Aral Sea region). Tashkent: “Fan” Publ., 46-54 (in Russian).
Materialy k svodu pamyatnikov istorii i kultury Karakalpakskoy ASSR (Materials for the collection of sites of history and culture of the Karakalpak ASSR). 1986. Nukus: “Karakalpakstan” Publ. (in Russian).
Nerazik, E. E. 1981. In: Nerazik, E. E., Rapoport, Yu. A. (eds.). Gorodische Toprak-kala. Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii (The Ceramics from the excavations of the settlement. Toprak-kala. Proceedings of the Khorezm archaeological and ethnographic expedition). Vol. XII. Moscow: “Nauka” Publ., 72-101 (in Russian).
Orlov, M. A. 1952. In: Tolstov, S. P. (ed.). Arheologicheskie i etnograficheskie raboty Horezmskoy ekspeditsii v 1945–1948. Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii (Archaeological and ethnographic works of the Khorezm expedition in 1945–1948. Proceedings of the Khorezm archaeological and ethnographic expedition). T. I. Moscow: Academy of Sciences of the USSR Publ., 135-153 (in Russian).
Rapoport, Yu. A. 1967. In: Tolstov, S. P., Vainberg, B. I. (eds.). Koi-krylgan-kala – pamyatnik kultury drevnego Horezma IV v. do n.e. – IV v. n.e. Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii (Ceramics, Koi-krylgan-kala – a cultural monument of ancient Khorezm of the 4th century BC – 4th century AD. Proceedings of the Khorezm archaeological and ethnographic expedition). Vol. V. Moscow: “Nauka” Publ., 227-265 (in Russian).
Tolstov, S. P. 1948. Drevnii Horezm. Opyt istoriko-arheologicheskogo issledovaniya. (Ancient Khorezm. Experience of historical and archaeological research). Moscow: Moscow State University Publ. (in Russian).
Tolstov, S. P. 1958. In: Tolstov, S. P. (ed.). Arheologicheskie i etnograficheskie raboty Horezmskoy ekspeditsii AN SSSR v 1949–1953 gg. Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii (Archaeological and Ethnographic works of the Khorezm Expedition of the USSR Academy of Sciences in 1949–1953. Proceedings of the Khorezm archaeological and ethnographic expedition). Vol. II. Moscow: Academy of Sciences of the USSR Publ., 7-259 (in Russian).
Hodjaniyazov, G. H. 1985. In: Archive of the Karakalpak Scientific Research Institute of Humanities of the Karakalpak Branch of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan. F. 5, d. 2 (in Russian).
Hodjaniyazov, G. H. 1986. In: Kamalov, S. K., Yagodin, V. N. (eds.). Arheologiya Priaraliya (Archaeology of the Aral Sea region). Tashkent: “Fan” Publ., 51-65 (in Russian).
Hodjaniyazov, G. H., Betts, A., Iskanderova, A. D. 2018. In: Vestnik Karakalpakskogo otdeleniya Akademii Nauk Respubliki Uzbekistan (Bulletin of the Karakalpak branch of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan), 1, 88-99 (in Russian).
Hodjaniyazov, G. H., Betts, A., Minardi, M., Amirov, Sh., Yagodin, V. V., Toreniyazov, A., Bekbauliev, A., Hodjalepesov, I. 2019. In: Vestnik Karakalpakskogo otdeleniya Akademii Nauk Respubliki Uzbekistan (Bulletin of the Karakalpak branch of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan), 1, 119-123 (in Russian).
Hodjaniyazov, G. H., Yagodin, V. N., Helms, S. W., Maklaren, B. P. 2001. In: Shirinov, T. Sh. (ed.). Arheologicheskie issledovaniya v Uzbekistane – 2000 god (Archaeological research in Uzbekistan – 2000). Samarkand: Institute of Archeology of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan, 175-181 (in Russian).
Hodjaniyazov, G., Helms, S. U., Sneddon, E. 2002. In: Shirinov, T. Sh. (ed.). Arheologicheskie issledovaniya v Uzbekistane 2001 god (Archaeological research in Uzbekistan 2001). Tashkent: Abdulla Kodirij nomidagi halk merosi nashriyoti, 165-171 (in Russian).
Hodjaniyazov, G. H., Helms, S. W., Kolin, D. T. 2004. In: Shirinov, T. Sh. (ed.). Arheologicheskie issledovaniya v Uzbekistane – 2003 god (Archaeological research in Uzbekistan – 2003). Tashkent: Uzbekiston millij enciklopediyasi, 212-214 (in Russian).
Yagodin, V. N., Helms, S. W., Hodjaniyazov, G. H. 1996. In: Vestnik Karakalpakskogo otdeleniya Akademii Nauk Respubliki Uzbekistan (Bulletin of the Karakalpak branch of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan), 3, 101–107 (in Russian).
Yagodin, V. N., Hodjaniyazov, G. H., Statov, V. A. 2005. In: Anarbayev, A. A. (ed.). Istoriya Uzbekistana v arheologicheskih i pismennyh istochnikah (The history of Uzbekistan in archaeological and written sources). Tashkent: “Fan” Publ., 172-178 (in Russian).
Helms, S. W., Yagodin, V. N. 1997. In: Iran, 35, 43-65 (in English).
Helms, S. W., Yagodin, V. N., Betts, A. V. G., Khozhaniyazov, G., Kidd, F. 2001. In: Iran, 39, 119-144 (in English).
Helms, S. W., Yagodin, V. N., Betts, A. V. G., Khozhaniyazov, G., Negus, M. 2002. In: Ancient near eastern studies, XXXIX, 4-43 (in English).
Minardi, M., Khozhaniyazov, G. 2015. In: Bulletin of the Asia Institute (2011), 25, 121-146 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2022 Айсулу Искандерова
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
