Ортағасырлық Талапты төрткүлінің археозоологиялық материалдарын талдау (2021 ж. қазба жұмыстары бойынша)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2022.2.16.136.154Түйін сөздер:
археология, археозоология, ортағасыр, Талас өңірі, Талапты төрткүлі, жануар сүйектері, ортағасырлық фауна, мал шаруашылығыАннотация (түйіндеме)
Мақалада ортағасырлық Талапты (Х–ХІ ғғ.) төрткүлінен 2021 ж. анықталған материалдарды археозоологиялық талдаудың нәтижелері алғаш рет ғылыми айналымға енгізіліп отыр. Зерттеудің мақсаты Талас өңірінің ортағасырлық тұрғындарының шаруашылығындағы жануар түрлерін анықтау және салыстырмалы талдау жүргізу болып табылады. Остеологиялық материалдарды зерттеу барысында палеофаунаның құрамын, қаңқа элементтерін және жас ерекшеліктерін анықтау міндеттері қойылды. Нәтижесінде, жалпы 816 жануар сүйегі зерттеліп, 550 сүйек нақты түрге ажыратылды. Остеологиялық материалдардың ішінде үй жануарлары басымдық танытады, сонымен қатар жабайы жануарлар мен құс сүйектері де кездеседі. Үй жануарларының мөлшері – 95%, жабайы жануарлар – 5%. Үй жануарларының ішінде қой және ешкі сүйектерінің мөлшері – 52,4%. Екінші орында – ірі қара сүйектері (31,1%), үшінші орында – жылқы (9,2%). Үй жануарларының ішінде түйенің сүйектері өте сирек кездеседі – 1,1%. Сүйектердің арасында соғу, сындыру іздері көп байқалды (ірі қара және жылқы сүйектерінде). Сүйек материалдардың құрамы мен бөлшектену индекстері, олардың басым бөлігінің – әдеттегі «ас үй қалдықтары» екендігін растайды. Талапты төрткүлінің остеологиялық коллекциясын талдау – аймақтың ортағасырлық фаунасы мен ежелгі тұрғындардың шаруашылығының ерекшеліктері туралы маңызды ақпараттар береді.
Библиографиялық сілтемелер
Akymbek, E. Sh. 2010. In: Baipakov, K. M. (ed). Svod pamyatnikov istorii i kultury Zhambylskoy oblasti. Talasskiy rajon (The official list of monuments of history and culture of Zhambyl region. Talas district). Almaty: Archaeological examination Publ., 110-111 (in Russian).
Akymbek, E. Sh., Shagirbayev, M. S. 2021а. In: Kazakstan arheologiasy (Kazakhstan Archeology), 1 (11), 72-110 (in Kazakh).
Akymbek, E. Sh., Shagirbayev, M. S. 2021б. In: Electronic scientific journal «edu.e-history.kz», 2 (26). URL: https://edu.e-history.kz/ru/publications/view/1643 (Viewed 18.02.2022) (in Kazakh).
Alipcheev, S., Baibosynov, K. 1982. Svod pamyatnikov istorii i kultury Dzhambulskoy oblasti (The official list of historical and cultural monuments of the Dzhambul region). Dzhambul: Dzhambul Regional Museum of Local history Publ. (in Russian).
Bubnova, M. A. 1963. In: Kozhemyako, P. N. (ed). Arheologicheskie pamyatniki Talasskoy doliny (Archaeological monuments of the Talas valley). Frunze: Academy of Sciences of the Kyrgyz SSR Publ., 125-145 (in Russian).
Gaiduchenko, L. L. 2014. In: Arzhantseva, I. A., Tazhekeev, A. A. (compl). Kompleksnye issledovaniya gorodishcha Dzhankent (raboty 2011–2014 gg.) (Complex studies of the settlement of Dzhankent (works 2011–2014). Almaty: “Arys” Publ., 161-177 (in Russian).
Karacharovskiy, V. V. 1949. In: Bernshtam, A. N. (ed). Trudy Semirechenskoy arheologicheskoy ekspeditsii (1936–1938). Talasskaya dolina (Proceedings of the Semirechie archaeological expedition (1936–1938). Talas Valley). Alma-Ata: Academy of Sciences of the Kazakh SSR Publ., 198-202 (in Russian).
Kosintsev, P. A., Bachura, O. P., Gasilin, V. V., Gimranov, D. O., Samashev, Z. S., Loshakova, T. N., Onggaruly, A., Bissembaev, A. A., Bolshakov, V. N. 2020. In: Doklady Rossiyskoy Akademii nauk. Nauki o zhizni. (Doklady Biological Sciences), 492, 276-279 (in Russian).
Nurzhanov, A. A., Gimranov, D. O. 2019. In: Baitanayev, B. A., Khabdulina, M. K. (eds.). Margulanovskie chteniya–2019 (Margulan readings–2019). Nur-Sultan: L.N. Gumilyov Eurasian National University Publ., 529-538 (in Russian).
Nurzhanov, A. A., Shagirbayev, M. S. 2021. In: Zhumatayev, R. S. (ed). XIII Orazbaevskie chteniya (13th Orazbayev Readings). Almaty: “Kazakh University” Publ., 185-193 (in Russian).
Rassadnikov, A. Yu. 2017. In: Vestnik arheologii, antropologii i etnografii (Bulletin of Archaeology, Anthropology and Ethnography), 2 (37), 163-168 (in Russian).
Savelyeva, T. V., Shagirbayev, M. S. 2020. In: Vestnik KazNPU im. Abaya. Ser. istorich. i soc.-polit. nauki (Bulletin of the Abai Kazakh National Pedagogical University. Series «Historical and socio-political sciences»), 1 (64), 390-400 (in Russian).
Utubayev, Zh. R., Shagirbayev, M. S. 2020. In: Zhumatayev, R.S. (ed). XII Orazbaev oqulary (12th Orazbayev Readings). Almaty: Kazakh University Publ., 118-123 (in Kazakh).
Shagirbayev, M. S., Erzhigitova, A. A., Kazizov, E. S., Sorokin, S. S. 2021. In: Kazakstan arheologiasy (Kazakhstan Archeology), 3 (13), 108-134 (in Russian).
Shagirbayev, M. S., Sorokin, D., Kazizov, E. S., Markin, D. V., Bychkov, V. S. 2021. In: Kulturnoe nasledie (Сultural heritage), 2 (93), 23-47 (in Russian).
Reimer, P. J., Austin, W. E. N., Bard, E., Bayliss, A. et al. 2020. In: Radiocarbon, 4 (62), 725-757 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2022 Ералы Шардарбекулы Акымбек, Мамбет Сапарбекович Шагирбаев
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
