Бәйтерек 1 апаттық ескерткішінен табылған ерте темір дәуірінің жебе ұштары кешені (Алматы қаласының шығыс шегі).
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2022.2.16.57.73Түйін сөздер:
археология, ерте темір ғасыры, Жетісу, Бәйтерек 1, қоныс, жебе ұштарыАннотация (түйіндеме)
Мақалада Алматы қаласының маңында орналасқан ерте темір дәуірінің апаттық ескерткішін алғашқы зерттеу кезінде алынған қола және темір жебе ұштары кешені ғылыми айналымға алғаш рет енгізіліп отыр. Шығыс Түркістаннан Оңтүстік Орал өңіріне дейінгі скиф-сақ мәдениеттерінің кең далалық кеңістігінде кездесетін төлкелі, жапырақшалы және қысыңқы болып классификациялық бөлінуі бойынша жатқызылатын барлығы 50 жебе ұштары қарастырылды. Жебе ұштарының жалпы санының жартысын далалық аймақтың басқа бірде-бір археологиялық нысанында кездеспейтін қысыңқы бекіту тәсілімен жасалғандар құрайды, бұл ескерткішті ерекшелендіре түседі. Қысқыш жебе ұштарының арасында үлкен өлшемдерімен ерекшеленетіндер назар аудартады. Олар бастары үшбұрышты пішінді және кең қалақты болып келетін үшқалақшалыларға жатады. Мұндай түрдегі жебелер дәуірлер тоғысынан бастап кең қолданыста болған темір жетелі жебелер қатарында кездеседі. Мақалада келтірілген синхронды ескерткіштерге ұқсас, Бәйтерек 1 қонысының жебе ұштары б.д.д. VI–IV ғғ. мерзімделуі мүмкін.
Библиографиялық сілтемелер
Akishev, K. A. 1959. In: Trudy Instituta istorii, arheologii i entografii (Proceedings of the Institute of History, Archaeology and Ethnography), 7, 3-31 (in Russian).
Akishev, K. A., Kushayev, G. A. 1963. Drevnyaya kultura sakov i usuney dolini reki Ili (The ancient culture of the Sakas and Usuns of the Ili river valley). Alma-Ata: Academy of Sciences of the Kazakh SSR Publ. (in Russian).
Amirov, E. Sh. 2008. In: Izvestiya NAN RK. Ser. obshchestv. i. gum. nauk (News of the National Academy of science of the Republic of Kazakhstan. Ser. Societ. and hum. Sciences), 1, 29-34 (in Russian).
Arslanova, F. Kh. 1981. In: Kratkie soobcheniya Instituta Arheologii (Brief reports of the Institute of the Archaeology), 167, 54-58 (in Russian).
Beisenov, A. Z. 2014. Saryarkanin kone jadigerleri. Kitap-album (Ancient Saryarka treasures. Book-album). Almaty: Margulan Institute of Archeology (in Kazakh, Russian, English).
Vainberg, B. I. 1979. In: Itina, M. A. (ed.). Kochevniki na granitsah Horezma (Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii) (Nomads on the borders of Khorezm (Proceedings of the Khorezm Archaeological and Ethnographic Expedition)), XI. Moscow: “Nauka” Publ., 7-76 (in Russian).
Vishnevskaya, O. A. 1973. Kultura sakskih plemen Sirdarii v VII–V vv. do n.e. Po materialam Uigaraka (Trudy Horezmskoy arheologo-etnograficheskoy ekspeditsii) (Culture of the Saka tribes of the lower reaches of the Syrdarya in the VII–V centuries BC. Based on the materials of Uygarak (Proceedings of the Khorezm Archaeological and Ethnographic Expedition)), VIII. Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Gutsalov, S. Y. 2004. Drevnie kochevniki Yzhnogo Priyraliya VII–I vv. do n.e. (Ancient nomads of the Southern Ural of the VII–I centuries BC.). Uralsk: [w./publ.] (in Russian).
Ivanov, S. S. 2007. In: Lepin, P. V. (ed.). Arheologiya, etnologiya, paleoekologiya Severnoy Evrazii i sopredelnyh territoriy (Archaeology, Ethnology, Paleoecology of Northern Eurasia and Adjacent Territories). Novosibirsk: Novosibirsk State Pedagogical University Publ., 240-241 (in Russian).
Ivanov, S. S. In: Izvestiya AN RK (News of the Academy of science of the Republic of Kyrgyzstan), 1 (311), 38-57 (in Russian).
Itina, M. A., Yablonskiy, L. T. Saki Nizhney Sirdarii (po materialam mogilnika Yzhnyi Tagisken) (Sakas of the Lower Syrdarya (based on the materials of the Southern Tagisken burial ground)). Moscow: “Rossiiskaya politicheskaya enciklopedia” Publ. (in Russian).
Kadyrbayev, M. K. 1959. In: Trudy Instituta istorii, arheologii i entografii (Proceedings of the Institute of History, Archaeology and Ethnography), 7, 162-203 (in Russian).
Kadyrbayev, M. K. 1966. In: Margulan, A. Kh. (ed.). Margulan, A. Kh., Akishev, K. A., Kadyrbayev, M. K., Orazbayev, A. M. Drevnaya kultura Tsentralnogo Kazahstana (Ancient culture of Central Kazakhstan). Alma-Ata: “Nauka” Publ., 302-433 (in Russian).
Kurinskikh, O. I. 2011. In: Rossiyskaya arheologiya (Russian Archaeology), 3, 42-54 (in Russian).
Litvinskiy, B. A. 1972. Drevnie kochevniki “Kryshi mira” (Ancient nomads of the “Roof of the world”). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Nurmukhanbetov, B. N., Tulegenov, T. Zh., Ivanov, S. S. 2019. In: Teoriya i praktika arheologicheskih issledovaniy (Theory and practice of archaeological research), 1 (25), 99-108 (in Russian).
Onggar, A., Chotbayev, A., Qiyasbek, G. 2012. In: Bisembayev, A. A. (ed.). Kadyrbayevskie chteniya –2012 (Kadyrbayev readings–2012). Aktobe: IE Zhanadilov, S. T., 194-201 (in Kazakh).
Onggaruly, A., Olkhovskiy, V., Astafiev, A., Darmenov, P. 2017. Drevnnie svyatilishcha Ustyrta i Vostochnogo Priaraliya (Ancient sanctuaries of Ustyurt and the Eastern Aral Sea region). Almaty: Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Seitov, A. M., Bazarbayeva, G. A., Jumabekova, G. S. 2021. In: Povolzhskaya Arkheologiya (The Volga river region Archaeology), 1 (35), 37-48 (in Russian).
Smagulov, T. N., Peresvetov, G. Yu., Ailybayev, T. K. 2014. In: Baipakov, K. M. (ed.). Margulanovskie chteniya–2014 (Margulan readings–2014). Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 221-229 (in Russian).
Smirnov, K. F. 1961. Vooruzhenie savromatov (Armament of sauromats). Materialy i issledovaniya po arheologii SSSR (Materials and Research in the USSR Archaeology), 101 (in Russian).
Tairov, A. D. 2012. In: Bissembaev, A. A. (ed.). Kadyrbayevskie chteniya–2012 (Kadyrbayev readings–2012). Aktobe: IE Zhanadilov, S. T., 218-227 (in Russian).
Tolegenov, T. Zh., Ivanov, S. S. 2016. In: Bissembaev, A. A. (ed.). Kadyrbayevskie chteniya–2016 (Kadyrbayev readings–2016). Aktobe: IE Zhanadilov, S. T., 150-155 (in Russian).
Chotbayev, A. 2013. Vooryzhenie drevnih kochevnikov kazahskih stepey (The Armament of the ancient nomads of the Kazakh steppes). Astana: Branch of the Margulan Institute of Archaeology (in Russian).
Khabdulina, M. K. 1994. Stepnoe Priishimie v epohu rannego zheleza (Ishim river region steppe in the Early Iron Age). Almaty: “Rakurs” Publ. (in Russian).
Khazanov, A. M. 1971. Ocherki voennogo dela sarmatov (Essays on military affairs of the Sarmatians). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Khydyakov, Yu. S. 1995. In: Martynov, A. I. (ed.). Voennoe delo i srednevekovaya arkheologiya Tsentralnoy Azii (Military affairs and medieval Archaeology of Central Asia). Kemerovo: “Kuzbasvyzizdat” Publ., 5-35 (in Russian).
Yablonskiy, L. T., Trunaeva, T. N., Vedder, J., Davis-Kimball, J., Egorov, V. L. 1994. In: Yablonskiy, L. T. (ed.). Kurgany levoberezhnogo Ileka (Kurgans of the left-bank Ilek), 2. Moscow: Institute of archaeology of the RAS, 4-57 (in Russian).
Yablonskiy, L. T. 2006. In: Petrenko, V. G., Yablonskiy, L. T. (eds.). Drevnosti skifskoy epohi (Antiquities of the Scythian era). Moscow: Institute of archaeology of the RAS, 277-296 (in Russian).
Yagodin, V. N. 1978. In: Kamalov, S. K. (ed.). Drevnaya i srednevekovaya kultura Ygo-vostochnogo Ustyrta (Ancient and medieval culture of Southeastern Ustyurt). Tashkent; “Fan” Publ., 79-198 (in Russian).
Yagodin, V. N. 1990. In: Yagodin, V. N. (ed.). Arkheologiya Priaraliya (Archaeology of the Aral Sea region), 4. Tashkent: “Fan” Publ., 28-81 (in Russian).
Yarygin, S. A., Sakenov, S. K. 2021. In: Onggar, A., Baitanayev, B. A., Mamirov, T. B. (eds.). Margulanovskie chteniya–2021 (Margulan readings–2021), 2. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 23-28 (in Russian).
Beisenov, A. 2013. In: Stöllner, T., Samasev, Z. (eds.). Unbekanntes Kasachstan. Archäolоgie im Herzen Asiens (Unknown Kazakhstan. Archaeology in the heart of Asia), Vol. II. Bochum: German Mining Museum, 595-608 (in German).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2022 Кайрат Абаевич Жамбулатов, Ерлан Сатыбалдыевич Казизов, Ислам Кизамединович Ахияров
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
