Оңтүстік-батыс Жетісу Алатауының таңба-петроглифтері
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2022.1.15.110.125Түйін сөздер:
археология, Жетісу, Кіші Өсек өзені, ежелгі түркі кезеңі, ортағасырлық көшпенділер, кейінгі орта ғасыр–қазіргі заман, таңба, графикалық мұраАннотация (түйіндеме)
Бұл мақалада Оңтүстік-батыс Жетісу Алатауының белгілері мен таңбалары ғылыми айналымға енгізіледі, олар осы өңір бойынша графикалық деректердің жаңа қабатын көрсетеді. Авторлардың жүргізген археологиялық зерттеулері барысында Қайшыда 1000-нан астам және Жаркенттен солтүстігіне қарай Кіші Өсек алқабында (Алматы облысы, Панфилов ауданы) 200-ге жуық қашалған суреттері бар тастар құжатталды. Олардың арасында таңбаға ұқсайтын таңбалар мен белгілер көп табылды. Мұндағы кейбір белгілер таңба болмауы да мүмкін, бірақ оларды одан әрі талқылау үшін жариялауға ұсынылды. Таңба – бұл рулық отбасылық белгі, рулық мүлікке, соның ішінде ірі қара малға басылатын мөр. Әдетте, белгілі бір әулеттің ұрпағы ата-бабасының таңбасын алып, оған қосымша элемент қосып, өзгертіп отырған. Мұндай жартасқа қашалған таңба-белгілер ерте түркі дәуірінен бастап (VIII ғ.) XX ғ. басына дейін мерзімделінеді. Бұл жарияланым далалық жағдайда алынған он шақты таңбалар мен белгілер туралы мәліметтерді жалпылаудың алғашқы деңгейі болып табылады. Таңбалар табылған аудандағы археологиялық ескерткіштер мен жартастағы суреттер арасындағы байланысты анықтау бойынша жұмыстарды жалғастыру қажет.
Библиографиялық сілтемелер
Amirgaliev, M. O., Zheleznyakov, B. A., Hermann, L., Sharipov, R. K. 2019. Naskalnoe iskusstvo Zhetysu (Rock Art of Zhetusy). Almaty: “Tanbaly” Publ. (in Kazakh, Russian, English).
Bazylkhan, N. 2019. In: Altaistics, turcology, mongolistics (Altaistics, Turkology, Mongolia), 3, 28-39 (in Russian).
Beisenov, A. Z., Maryashev, A. N., 2014. Petroglify rannego zheleznogo veka Zhetysu (Petroglyphs of Zhetysu the Early Iron Age). Almaty: A.Kh. Margulan Archaeology Institute (in Russian).
Besetayev, B. B. 2020. In: K̦azakstan arheologiâsy (Kazakhstan Archeology), 2 (8), 158-161 (in Russian).
Grigoriev, F. P., Ualtaeva, A. S., Zheleznyakov, B. A. 2018. In: Mir Bolshogo Altaya (World of the Great Altai), 3, 393-408 (in Russian).
Zheleznyakov, B. 2017a. In: Istoriya i arkheologiya Semiretchiya (History and archaeology of Semirechye), 5, 111-126 (in Russian).
Zheleznyakov, B. 2017b. In: Baitanayev, B. A. (ed.). Sakralnaya geografiya Kazahstana: Reestr obiektov prirody, arheologii i etnografii i kulturnoy arhitektury (Sacred geography of Kazakhstan: Register of objects of nature, archaeology and ethnography and cultural architecture). Almaty: A.Kh. Margulan Archaeology Institute, 93-95 (in Kazakh, Russian).
Zholdoshov, Ch. M. 2005. In: Kolchenko, V. A., Rott, F. G. (eds.). Materialy i issledovaniya po arkheologii Kyrgyzstana (Materials and research on the archaeology of Kyrgyzstan), 1. Bichkek: “Ilym” Publ., 67-74 (in Russian).
Maryashev, A. N., Goryachev, A. A. 2002. Naskalnie izobrazheniya Semirechiya (Rock Art of Semirechie). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Potapov, S. A., Zheleznyakov, B., Hermann, L. 2012. In: Izvestiya NAN RK Ser. obshchestv. nauk. (News of NAN RK Ser. Soc science), 3 (283), 25-30 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 2012. In: Telebayev, G. T., Muhamejanova, N S., Rogozhinskiy, A. (eds.). Istoriko-kulturnoe nasledie i sovremennaya kultura (Historical and cultural heritage and modern culture). Almaty: “Service Press” Publ., 91-104 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 2016. In: Kazakhi Evrazii: istoriya i kultura (Kazakhs of Eurasia: history and culture). Omsk: F.M. Dostoevskiy Omsk State University; Pavlodar: Pavlodar State Pedagogical Institute, 223-235 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E., Tishin, V. V. 2018. In: Uchenye zapiski muzeya-zapovednika “Tomskaya Pisanitsa” (Scientific notes of the museum-reserve “Tomskaya Pisanitsa”), 8, 77-91 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E., Tishin, V. V. 2021. In: Smirnov, N. Yu. (ed.). Tvorets kultury. Materialnaya kultura i duhovnoe prostranstvo cheloveka v svete arheologii, istorii i etnografii: (The creator of culture. Material culture and human spiritual space in the light of archaeology, history and ethnography). Saint Petersburg: Institute for the History of Material Culture RAS, 582-599 (in Russian).
Samashev, Z., Bazylkhan, N., Samashev, S. 2010. Drevnetyurkskie tamgi (Ancient Turkic tamgas). Almaty: Abdi compani (in Kazakh, Russian, English).
Castagné, J., 1921. In: Revue du monde musulman, XLVII, 29-65 (in French).
Hermann, L. 2011. Die Petroglyphen vom Usektal in Kasachstan (Petroglyphs of Usek Valley in Kazakhstan). Paris: “BOD” Publ. (in German).
Hermann, L. 2020. In: Jacobson-Tepfer, E., Novozhenov, V. A. (eds.). Rock Art Chronicles of Golden Steppe from Karatau to Altai, 2. Almaty: Center of Rapprochement of Cultures of UNESCO, 2020, 185-191 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2022 Люк Херманн, Борис Анатольевич Железняков
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
