АҚЫРТАС ПЕН АТЛАҚ АТАУЛАРЫНЫҢ ҮНДЕСТІГІ
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2020.4.10.96.102Түйін сөздер:
археология, М. Қашғари, Макдиси, Ақыртас, Атлах, Отлық, Касрибас, оттық, астау, ақыр, лингвистикаАннотация (түйіндеме)
Мақалада ортағасырлық Атлақ қаласы және бүгінгі Ақыртас қала жұртына байланысты мәселелер қозғалады. Атлақ сөзінің ортағасырлық араб жылнамаларында жазылу үлгісі және оны түрлі басылымдардағы оқу нұсқалары көрсетіледі. Автор М. Қашғаридың жазбасындағы Атлақ сөзін бірқатар аудармашылардың қалай оқығанына мән беріп, олардың ешқайсысының бүгінгі атауына сәйкес оқымағынан, керісінше «Утлук», «Отлык», «Итлик», «Атлук» деген нұсқада келгеніне назар аударады. Сонымен бірге бұл қала атауын түсіндіруге арналған екінші «Отылығ» деген сөздің мағынасына және аудармашылардың оны «оттық», «ақыр» деп қарастырғанына иек артып, аталмыш қаланың бүгінгі Ақыртас қала жұрты екендігі туралы шешімге келеді. Сондай-ақ Ақыртас қаласының екінші бір нұсқасы Касрибас қаласы туралы сөз болады. Ақыртас қаласының халық ішіндегі тағы бір атауы Тасқотан жайлы айтылады. Ақыртас пен Тасқотан атауларының қайсысын алып қарасаңыз да Атлақ сөзінің мағынасы «атқора», «оттық» ұғымдарымен үндес шығатыны жазылады. Ортағасырлық қала атауларын дұрыс түсінуде кешенді зерттеулердің маңыздылығына назар аударылады.
Библиографиялық сілтемелер
Baipakov, K. M. 2018. In: Arkheologiya Kazakhstana (Archaeology of Kazakhstan), 1–2, 118–132 (in Russian).
Baipakov, K. M. 1998. Srednevekovyye goroda Kazakhstana na velikom Shelkovom puti (Medieval cities of Kazakhstan on the Great Silk Road). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Basenov, T. K. 1950. In: Izvestiya Akademii nauk KazSSR. Seriya arhitekturnaya (News of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. Architectural Series), 2, 83–89 (in Russian).
Bernshtam, A. N. 1949. In: Trudy Semirechenskoy arheologicheskoy expeditsii Materialy i issledovaniya po arheologii Kazahskoi SSR (Proceedings of the Semirechensk archaeological expedition. Materials and research on the archeology of the Kazakh SSR), I. Alma-Ata (in Russian).
Volin, S. 1960. In: Trudy Instituta istorii, archeologii i etnografii AN KazSSR (Proceedings of the Institute of History, Archeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR), 8, 72–92 (in Russian).
Abdurahmanov, G., Mutallibov, S. (compl.). 1967. Dewony lugotit turk. Indeks-lugat (Compendium of the languages of the Turks. Index-dictionary). Tashkent: “Fan” Publ. (in Uzbek and Russian).
Dzhuveyni. 2004. Chingiskhan. Istoriya Zavoyevatelya Mira (Genghis Khan. History of the Conqueror of the World) / Kharitonova, Ye. (translator). Moscow: “Magistr-Press” Publ. (in Russian).
Kallaur, V. A. 1897. In: Protokoly Turkestanskogo kruzhka lyubitelej arheologii (Рrotocols of the Turkestan circle of archeology amateurs), 1, 1–9 (in Russian).
Mayev, N. 1873. In: Materialy dlya statistiki Turkestanskogo kraya. Ezhegodnik (Materials for statistics of the Turkestan region. Yearbook), 7, 294–325 (in Russian).
Mahmud al-Kashgari. 2010. Diwan lugat at-turk (Compendium of the languages of the Turks): v 3 t. Rustamov, A. R. (translate from Arabian), Kormushin, I. V. (ed.). Moscow: “Vostochnaya literature” Publ., vol. 1 (in Russian).
Mahmud al-Kashgari. 2005. Diwan Lugat at-Turk (Compendium of the languages of the Turks) / Auezova, Z.-A. M. (translator, preface and comments). Almaty: “Dayk-Press” Publ. (in Russian).
Patsevich, G. I. 1949. In: Vestnik Akademii nauk KazSSR (Bulletin of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR), 4, 80–85 (in Russian).
Divanü Lûgati’t-Türk Tercümesi (Compendium of the languages of the Turks Translation). 1939–1941. Çeviren Besim Atalay. Vol. I. Ankara (in Turkish).
Mahmud Kashgari. 2001. Diwan Lugat at-Turk (Compendium of the languages of the Turks). Vol. 1. Beijing (in China).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2020 Орынбай Жаңабайұлы Ошанов
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
