РАХАТ ҚОНЫСЫНЫҢ ОРТАҒАСЫРЛЫҚ КЕРАМИКАСЫ (2019–2020 жж. зерттеу материалдары бойынша)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2020.3.9.92.102Түйін сөздер:
археология, Рахат қонысы, археологиялық зерттеулер, «Есік» қорық-музейі, керамика, ерте ортағасырАннотация (түйіндеме)
2019–2020 жж. «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейінің қызметкерлері Рахат (Енбекшіқазақ ауданы, Алматы обл.) ескерткішіне археологиялық зерттеу жұмысын жүргізді. Зерттеу нәтижелері бұл ескерткішті бірнеше беймәлім тарапынан айқындайды. Рахат кешеніне зерттеу жұмысын жүргізу идеясының авторы, көрнекті археолог Б. Н. Нұрмұханбетовтің болжамы бойынша ескерткіш сақ ақсүйектерінің қонысы болуы мүмкін. Қазба жұмыстарынан алынған артефактілер Х ғ.–ХІІІ ғ. бастапқы кезеңдеріне жатады. Олардың көп бөлігі – керамика бөлшектері. Қыш ыдыстар, қазба жүргізілген объектінің құрылымы қандайда бір ғұрыптық әрекет жасалғанын, сонымен қатар жақын орналасқан жерлеу орындарымен байланысты болғанын дәлелдейді. Қазба орнынан алынған керамикалар қарахан дәуіріне тиесілі және олардың жиынтығындағы көлденең екі ілгек тәрізді тұтқасы бар әр түрлі көлемдегі қазандар, орташа және кішігірім екі тұтқалы құмыралар, сондай-ақ, хұмдар, саптыаяқтар да сол дәуірге тән. Көбінесе отбасына арналған орташа көлемдегі ас үй ыдыстары кездеседі. Шамасы, қазба жүргізілген жерді негізінен арнайы рәсімдерді орындау үшін пайдаланса керек.2019–2020 жж. «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейінің қызметкерлері Рахат (Енбекшіқазақ ауданы, Алматы обл.) ескерткішіне археологиялық зерттеу жұмысын жүргізді. Зерттеу нәтижелері бұл ескерткішті бірнеше беймәлім тарапынан айқындайды. Рахат кешеніне зерттеу жұмысын жүргізу идеясының авторы, көрнекті археолог Б. Н. Нұрмұханбетовтің болжамы бойынша ескерткіш сақ ақсүйектерінің қонысы болуы мүмкін. Қазба жұмыстарынан алынған артефактілер Х ғ.–ХІІІ ғ. бастапқы кезеңдеріне жатады. Олардың көп бөлігі – керамика бөлшектері. Қыш ыдыстар, қазба жүргізілген объектінің құрылымы қандайда бір ғұрыптық әрекет жасалғанын, сонымен қатар жақын орналасқан жерлеу орындарымен байланысты болғанын дәлелдейді. Қазба орнынан алынған керамикалар қарахан дәуіріне тиесілі және олардың жиынтығындағы көлденең екі ілгек тәрізді тұтқасы бар әр түрлі көлемдегі қазандар, орташа және кішігірім екі тұтқалы құмыралар, сондай-ақ, хұмдар, саптыаяқтар да сол дәуірге тән. Көбінесе отбасына арналған орташа көлемдегі ас үй ыдыстары кездеседі. Шамасы, қазба жүргізілген жерді негізінен арнайы рәсімдерді орындау үшін пайдаланса керек.
Библиографиялық сілтемелер
Baipakov, K. M. 2008. Poseleniya sakov i usuney na territori Jetysu i Almaty (Settlements of Sakas and Usuns on the territory of Jetysu and Almaty). Almaty: “Credo” Publ. (in Russian).
Baipakov, K. M. 2013. Drevnyaya i srednevekovaya urbanizatsiya Kazakhstana. Kniga II “Urbanizatsiya Kazakhstana v IX – nachale XIII v.” (Ancient and medieval urbanization of Kazakhstan. Book II “Urbanization of Kazakhstan in the 9th early 13th century”). Almaty: A.Kh. Margulan Institute of Archeology (in Russian).
Baipakov, K. M., Savelyeva, T. V., Chang, K. 2005. Srednevekovye goroda i poseleniya Severo-Vostochnogo Jetysu (Medieval cities and settlements of Northeast Jetysu). Almaty: “Print-S” Publ. (in Russian).
Baipakov, K. M., Voyakin, D. A. 2007. Srednevekovy gorod Kayalyk (The medieval city Kayalyk). Almaty “Print-S” Publ. (in Russian).
Bernshtam, A. N. 1940. In Kratkie Soobsheniya Instituta Materialnoy Kultury (Brief reports of the Institute of Material Culture), 6, 34–43 (in Russian).
Bulatov, M. S. 1978. Geometricheskaya garmonizatsiya v arkhitekture Sredney Azii IX–XIV vv. (Geometric Harmonization in the Architecture of Central Asia in the IX–XIV century). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Gyul, E. URL: https://www.academia.edu/15094270/Iskusstvo_epokhi_Karakhanidov
Yevtyukhova, L., Kiselev, S. 1940. In Kratkie Soobsheniya Instituta Materialnoy (Brief reports of the Institute of Material Culture Kultury), 3, 39–42 (in Russian).
Zheleznyakov, B. A. 2008. In: Izvestiya NAN RK. Series of social Sciences (News of National Academy of Sciences of Pepublic of Kazakhstan), 1, 200–217 (in Russian).
Zinyakov, N. M. 2019. In Vestnik KemGU (Bulletin of Kemerovo State University), 21, 932–939 (in Russian).
Kuznetsova, O. V. 2009. In Izvestiya NAN RK. Series of social Sciences (News of National Academy of Sciences of Pepublic of Kazakhstan), 1, 214–218 (in Russian).
Mukhtarova, G. R., Tulegenov, T. J., Kurbanali, Zh., Din Yan, Miau Ifey, Zhau Khan Chin. 2018. In: «edu.e-history.kz», 2 (14). URL: http://edu.e-history.kz/ru/publications/view/837 (in Kazakh).
Nurmukhanbetov, B. N., Tulegenov, T. J., Jasybayev, Y. A. 2014. In: Voskhozhdeniye k vershinam arkheologii (Climbing to the heights of archeology). Almaty: A.Kh. Margulan Institute of Archeology, 248–256 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 2019. In: Istoriya i archeologiya Semirechiya (The History and Archeology of Semirechiya), 6, 14–30 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E., Zheleznyakov, B. A. 2019. In: Otan Tarikhy (Homeland history), 3 (87), 167–183 (in Russian).
Savelyeva, T. V. 1994. Osedlaya kultura severnykh sklonov Zailiyskogo Alatau v VIII–XIII vv. (po materialam raskopok gorodishcha Talgar i pamyatnikov yego periferii) (Sedentary culture of the northern slopes of the Zailiyskiy Alatau in the VIII–XIII centuries). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Senigova, T. N. 1972. Srednevekovy Taraz (Medieval Taraz). Alma-Ata: “Nauka” Publ. (in Russian).
Tulegenov, T. J., Chekin, A. G., Kurbanali, J. 2020. In: Kazakhstan archeology, 2(8), 65–78 (in Russian).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2020 Гульмира Раиловна Мухтарова, Борис Анатольевич Железняков, Туралы Жақсылықұлы Тулегенов
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
