ІЛЕ АҢҒАРЫНДАҒЫ ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ҚАЛАЛАРДАҒЫ ҰСТАЛЫҚ ҚОЛӨНЕРІ (шойын бұйымдардың тарихнамасы мен мерзімделуі)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2020.3.9.70.91Түйін сөздер:
археология, Солтүстік-Шығыс Жетісу, Іле аңғары, ортағасырлық қалалар, Алматы, Тальхир, қолөнер, шойын құймасыАннотация (түйіндеме)
Мақала Еуразияның кең байтақ аумағындағы ортасырлық кезеңнен қазіргі күнге дейінгі ұсталық қолөнері тарихының зерттелуіне арналған. Мақаланың мақсаты – кең уақыттық және аумақтық шегара аясында, оның ішінде, посткеңестік кеңістіктегі, яғни дәл осы мәнмәтінде біртұтас ғылыми кеңістік ретінде алынып отырған аумақтағы қара металлургия мен метал өңдеудің тарихын беру болып табылады. Іле аңғарындағы (Солтүстік-шығыс Жетісу) ортағасырлық қалалардағы қолөнершілердің шойын бұйымдарын өндіру тәсілдері Алматы мен Тальхир қалаларының қазбаларынан алынған топтамалар бойынша қарастырылады. Басты назар шойын артефактілердің мерзімін анықтау әдісіне аударылған. Шойынның құрамында көп мөлшерде күкірттің және аздаған көміртегінің болуын көрсететін алынған нәтиже Алматы мен Тальхир қолөнершілері графиттендіруді жетілдіру мен таптауға көнгіш шойынды алу үшін балқытудың арнайы жоғары температурадағы жүйесін қолданғандығын дәлелдейді.
Библиографиялық сілтемелер
Agrikola, G. 1986. O gornom dele i metallurgii: v 12 kn. (On mining and metallurgy: in 12 kn.). Moscow: “Nedra” Publ. (in Russian).
Baipakov, K. M. 2007. Velikiy Shelkovyi put (na territorii Kazahstana) (The Great Silk Road (on the territory of Kazakhstan)). Almaty: “Adamar” Publ. (in Russian).
Baipakov, K. M. 1998. Srednevekovye goroda Kazahstana na Velikom Shelkovom puti (Medieval cities of Kazakhstan on the Great Silk Road). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Baipakov, K. M., Park, D. S., Voyakin, D. A. In: Izvestiya MON, NAN RK. Ser. obshchestv. nauk (News MES, NAS RK. Series of social sciences), 2006, 1, 94–97 (in Russian).
Baipakov, K. M., Savelyeva, T. V., Chang, K. 2005. Srednevekovye goroda i poseleniya Severo-Vostochnogo Zhetysu (Medieval towns and settlements of North-East Jetysu). Almaty: ID «Credo» (in Russian).
Baipakov, K. M., Seydumanov, S. T., Savelyeva, T. V., Voyakin, D. A., Auezov, E. K. 2009. Srednevekovye stolitsy Jetysu (The Medieval capitals Jetysu). Almaty: “CREDOS” (in Russian).
Bibliya. Knigi Svyashchennogo Pisaniya Vethogo i Novogo Zaveta (Bible. Books of Holy Scripture of the Old and New Testaments). Moscow: Rossijskoe Biblejskoe obshchestvo, 1997 (in Russian).
Grigoriev, S. A. 2005. In: Izvestiya Chelyabinskogo nauchnogo centra (Bulletin of the Chelyabinsk Scientific Center), 4 (30), 176–180 (in Russian).
Dergachev, V. A. 1994. In Priroda (Nature), 1, 3–15 (in Russian).
Zinyakov, N. M., Savelyeva, T. V. 2005. In: Arheologiya Yuzhnoy Sibiri (Archeology of Southern Siberia), 23, 45–51. Kemerovo: Kemerovo State University Publ. (in Russian).
Zinyakov, N. M., Savelyeva, T. V. 2005a. In: Izvestiya NAN RK. Ser. obshchestv. nauk (News MES, NAS RK. Series of social sciences), 1, 176–184 (in Russian).
Zinyakov, N. M., Savelyeva, T. V. 2009. In: Izvestiya NAN RK. Ser. obshchestv. nauk (News MES, NAS RK. Series of social sciences), 1, 200–210 (in Russian).
Zinyakov, N., Savelyeva, T. 2013. In: Zinyakov, N., Savelyeva, T., Voyakin, D. Kuznechnye i chugunnye izdeliya srednevekovogo Talhira (Blacksmith and iron products of medieval Talhir). Saarbrücken: LAMBERT Academic Publishing, 29–38 (in Russian).
Kolchin, B. A. 1953. Tekhnika obrabotki metalla v Drevney Rusi (Metal processing technique in Ancient Rus). Moscow: “Mashgiz” Publ. (in Russian).
Kolchin, B. A. 1953a. In: Materialy i issledovaniya po arheologii (Archeology materials and research), 32. Moscow: USSSR AS Publ. (in Russian).
Kolchin, B. A., Krug, O. A. 1965. In: Materialy i issledovaniya po arheologii (Archeology materials and research), 129. Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Kopylov, I. I. 1955. In: Uchenye zapiski Almat. gos. ped. in-ta im. Abaya. Ser. gum. nauk (Scientific notes Almaty State Pedagogical Institute. Series of Humanities), 9, 38–51 (in Russian).
Kuznetsova, E. F. 1976. In: Proshloe Kazahstana po arheologicheskim istochnikam (The past of Kazakhstan according to archaeological sources). Alma-Ata: “Nauka” Publ., 157–162 (in Russian).
Kuznetsova, E. F. 1977. In: Arheologicheskie issledovaniya v Otrare (Archaeological research in Otrar). Alma-Ata: “Nauka” Publ., 116–124 (in Russian).
Kuznetsova, E. F. 1978. In: Arheologicheskie pamyatniki Kazahstana (Archaeological sites of Kazakhstan). Alma-Ata: “Nauka” Publ., 63–64 (in Russian).
Kuznetsova, E. F. 1989. In: Vzaimodejstvie kochevyh kultur i drevnih civilizacij (Interaction of nomadic cultures and ancient civilizations). Alma-Ata: “Nauka” Publ., 118–122 (in Russian).
Kuznetsova, E. F. 1990. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet Archeology), 2, 136–148 (in Russian).
Kuznetsova, E. F. 1991. In: Vzaimodejstvie kochevyh i osedlyh kultur na Velikom Shelkovom puti (Interaction of nomadic and sedentary cultures on the Great Silk Road). Alma-Ata: “Gylym” Publ., 109–114 (in Russian).
Kuznetsova, E. F. 1992. In: Margulanovskie chteniya (Margulan readings). Petropavlovsk: Petropavlovsk Pedagogical Institute, 172–178 (in Russian).
Kuznetsova, E. F. 1995. In: Ata-Mura. Shymkent: South Kazakhstan Regional Museum of History and Local Lore Publ., 45–51 (in Russian).
Kuznetsova, E. F., Burnasheva, R. Z. 1994. In: Izvestiya NAN RK. Ser. obshchestv. nauk ((News NAS RK. Series of social sciences), 5 (197), 51–58 (in Russian).
Kuznetsova, E. F., Teplovodskaya, T. M. 1994. Drevnyaya metallurgiya i goncharstvo Centralnogo Kazahstana (Ancient metallurgy and pottery of Central Kazakhstan). Almaty: “Gylym” (in Russian).
Laboratoriya kafedry arheologii. URL: http://www.hist.msu.ru/departments/8827/research/lab/ (in Russian).
Mezenin, N. A. 1973. Povest o masterah zheleznogo dela (A Tale of the Masters of Ironwork). Moscow: “Znanie” (in Russian).
Papahristu, O. A. 1985. Chernaya metallurgiya Severnoj Fergany: po materialam arheologicheskih issledovanij gorodishcha Ahsiket IX – nachalo III v. (Ferrous metallurgy of Northern Fergana: based on materials of archaeological research of the Akhsiket settlement IX – early III centuries): the thesis of Cand. hist. sciences. Moscow (in Russian).
Plejner, R. URL: www.dhblackthimth.narod.ru/riovjp.htm (in Russian).
Ruzanov, V. D., Buryakov, Yu. F. 1997. In: Istoriya materialnoy kultyry Uzbekistana (History of the material culture of Uzbekistan), 28, 173–178 (in Russian).
Ryndina, N. V. 1965. In: Arheologiya i estestvennye nauki (Archeology and Natural Sciences). Moscow: “Nauka”, 129, 119–128 (in Russian).
Savelyeva, T. V. 1994. Osedlaya kultura severnyh sklonov Zailijskogo Alatau (Sedentary culture of the northern slopes of the Zailiyskiy Alatau). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Savelyeva, T. V., Zinyakov, N. M. 1998. In: Izvestiya MN-AN RK. Ser. obshchestv. nauk (News NAS RK. Series of social sciences), 1, 73–90 (in Russian).
Savelyeva, T. V., Zinyakov, N. M., Voyakin, D. A. 1998. Kuznechnoe remeslo Severo-Vostochnogo Semirechiya (Blacksmith craft of the North-Eastern Semirechye). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Samashev, Z., Grigoriev, F., Jumabekova, G. 2005. Drevnosti Almaty (Antiquities of Almaty). Almaty: LLP “Archeology” (in Russian).
Tit Lukrecij Kar. 1904. O prirode veshchej (About the nature of things). Moscow: “Skorpion” (in Russian).
Chernikov, S. S. 1960. Vostochnyj Kazahstan v epohu bronzy (East Kazakhstan in the Bronze Age). Moscow; Leningrad: “Nauka” Publ. (in Russian).
Chernikov, S. S. 1951. In: Sovetskaya arheologiya (Soviet archeology), 15, 140–161 (in Russian).
Chernousov, P. I., Mapelman, V. M., Golubev, O. V. 2005. Metallurgiya zheleza v istorii civilizacii (Iron metallurgy in the history of civilization). Moscow: Moskovskij institut stali i splavov (in Russian).
Chernyh, E. N. URL: http://hbar.phys.msu.ru/gorm/fomenko/chern.htm (in Russian).
Baipakov K. M., Park J. S., Voyakin D. A. 2008. In: Izvestiya MN-AN RK. Ser. obshchestv. nauk (News NAS RK. Series of social sciences), 1, 235–248.
Chunag, A., Gelendordj, E., Park, J. S. 2006. In: Studia Archaeologica, 23 (3), 155–173 (in Mongolian).
Craddock, P. T. 1998. In: Bulletin of the Metals Museum, 29, 42–49.
Gelendordj, E., Chunag, A., Gordon, R. B, Park, J. S. 2007. In: JAS, 34, 1187–1196.
Gilmour, B. 1996. In: Proceedings of the International Conference on the Beginnings of the Use on Metals and Alloys. Shimane, IV, 113–121.
Lang, J., Craddock, P. T., Simpson, J. 1998. In: JHMS, 32 (1), 8–14.
Mei, J. 2000. Copper and Bronze Metallurgy in Late Prehistoric Xinjang: Its Cultural Context and Relationship with Neighboring Regions. BAR International Series 865. Oxford: BAR Publ.
Park, J. S. 2003. In: Bulletin of the Metals Museum, 36, 85–98.
Park, J. S. 2004. In: ISIJ International, 44 № 6, 1040–1048.
Park, J. S. 2005. In: Materials Characterization, 54, 409–416.
Park, J. S., Chunag, A., Gelendordj, E. 2008. In: JAS, 35, 2465–2471.
Park, J. S., Gordon, R. B. 2007. In: JAS, 34, 1991–2002.
Park, J. S., Hall, M. 2005. In: Iams, 25, 9–13.
Park, J. S., Nakamura, T. 2004. In: Metals and Materials International, 10 № 3, 245–251.
Park, J. S., Voyakin, D. A. 2007. In: Izvestiya MN-AN RK. Ser. obshchestv. nauk (News NAS RK. Series of social sciences), 1, 223–236.
Park, J. S., Voyakin, D. 2009. In: JAS, 36, 622–628.
Pigott, V. 1980. In: The coming of the age of iron. New Heaven: Yale University Press, 417–461.
Sherby, O. D., Wadsworth, J. 2001. In: Journal of Materials and Processing Technology, 117, 347–353.
Snodgrass, A. M. 1980. In: The coming of the age of iron. New Heaven: Yale University Press, 335–374.
Tylecote, R. F. 1962. Metallurgy in Archaeology: a prehistory of metallurgy in the British Isles. London: Edward Arnold.
Tylecote, R. F. 1980. In: The coming of the age of iron. New Heaven: Yale University Press, 183–228.
Tylecote, R. A. 1992. In: The Institute of Materials. Avon.
Van Der Merwe, N. J. 1980. In: The coming of the age of iron. New Heaven: Yale University Press, 463–506.
Verhoeven, J. D., Pendray, A. H., Dauksch, W. E. 1998. In: JOM. ABI/INFORM Trade & Industry, Sep., 50 № 9, 58–64.
Verhoeven, J. D., Pendray, A. H., Dauksch, W. E. 2004. In: JOM. ABI/INFORM Trade & Industry, Sep., 56 № 9, 17–22.
Verhoeven, J. D., Peterson, D.T. 1992. In: Materials Characterization, 29, 335–341.
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2020 Тамара Владимировна Савельева, Николай Максимович Зиняков, Ильяр Рамильевич Камалдинов
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
