ШАТЫРТАС: ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАҢА АШЫЛҒАН ЖАРТАСТАРДАҒЫ СУРЕТТЕР (предварительная публикация)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2020.3.9.30.49Түйін сөздер:
археология, Кіндіктас таулары, тасқа салынған суреттер, үңгір, аспалы құз, энеолит, ерте қола, боялған қышАннотация (түйіндеме)
2019 ж. Кіндіктас тауларында (Шу ауданы, Жамбыл облысы, Оңтүстік-Шығыс Қазақстан) осы уақытқа дейін белгісіз болып келген ескерткіштер тобы – құздың асылмалы жақтарына және шағын үңгірлерге минералды бояулармен салынған жартасқа салынған кескіндер табылды. Қазіргі уақытта өрнектерімен 14 орны табылып, олар Сарыбұлақ жазығының қысқа аумағында шоғырланған және жергілікті сондай құзды жолақтың атауына сәйкес Шатыртас деген жалпы ортақ атаумен аталды. Көптеген үңгірлер мен құламалылардағы өрнекті суреттердің салынуы мен репертуарының технкалық орындалуындағы ұқсастықтарымен сипатталады: өрнекті геометриялық пішіндер, зооморфтық және адампішінді кескіндер. Түркменстанның оңтүстігі мен Тәжікстандағы Саразм елдімекеніндегі анау мәдениетінің боялған қыш бұйымдарындағы оюлардың баламасы негізінде ежелгі жартас суреттерді мерзімдеуге негізделген: энеолиттің орта кезеңінің соңы – кейінгі кезеңінің басы (кейінгі Намазга ІІ – ерте Намазга ІІІ) және ерте қола (Намазга IV) дәуірі. Өрнектердің аз ғана бөлігі өзгеше репертуармен ерекшеленеді (атты адамдар, бұғы және т.б.) және ортағасырлар кезеңі.
Библиографиялық сілтемелер
Avanesova, N. A., Shajdulaev, Sh. B., Erkulov, A. 2005. In: Civilizacii skotovodov i zemledelcev Centralnoj Azii (Civilizations of pastoralists and agriculturists in Central Asia). Bishkek: IICAS Publ., 12–33 (in Russian).
Berdenov, S. A. 2008. In: Izvestiya NAN MON RK (Proceeding of the National Academy of Sciences Ministry of the Education and Sciences). 1 (254). 42–55 (in Russian).
Isakov, A. I. 1991. Sarazm. K voprosu stanovlenija rannezemledelcheskoj kultury Zeravshanskoj doliny (raskopki 1977–1983 gg.) (Sarazm. To the question of the formation of early farming culture of the Zeravshan valley (excavations 1977–1983)). Dushanbe: “Donish” Publ. (in Russian).
Kircho, L. B. 1999. K izucheniju pozdnego jeneolita Juzhnogo Turkmenistana (osnovy klassifikacii raspisnoj keramiki i neopublikovannye materialy poselenija Ak-depe) (To the study of the Late Eneolithic of Southern Turkmenistan (the basis for the classification of painted pottery and unpublished materials from the Ak-Depe settlement)). Saint Petersburg: Peterburgkomstat (in Russian).
Kircho, L. B. 2012. In: Kultury stepnoj Evrazii i ih vzaimodejstvie s drevnimi civilizacijami (Cultures of steppe Eurasia and its interaction with ancient civilizations). Saint Petersburg: “Periferija” Publ., 284–287. Book 2 (in Russian).
Kircho, L. B. 2017. In: Zapiski Instituta istorii materialnoj kultury RAN (Transactions of the Institute for the History of Material Culture), 16, 35–51 (in Russian).
Kircho, L. B., Korobkova, G. F., Masson, V. M. 2008. Tehniko-tehnologicheskij potencial jeneoliticheskogo naselenija Altyn-depe kak osnova stanovlenija rannegorodskoj civilizacii (The technical and technological potential of the Eneolithic population of Altyn-Depe as the basis of the rise of an early urban civilization). Proceedings of IIMK RAS. XXVIII. Saint Petersburg: “Evropejskij Dom” Publ. (in Russian).
Masson, V. M. 1956. In: Trudy Uzhno-Turkmenistanskoi Arheologicheskoi Kompleksnoi Ekspedicii (Materials of Southern Turkmenian Archaeological Complex Expedition). VII. Ashhabad. 291–373 (in Russian).
Masson, V.M. 1960. In Trudy Uzhno-Turkmenistanskoi Arheologicheskoi Kompleksnoi Ekspedicii (Materials of Southern Turkmenistan Archaeological Complex Expedition). X, 319–463 (in Russian).
Masson, V. M. 1962. Pamjatniki razvitogo jeneolita Jugo-Zapadnoj Turkmenii (Monuments of the Middle Eneolithic of South-West Turkmenistan). Moscow–Leningrad: “Nauka” Publ. (in Russian).
Mertz, I. V., Antonov, M. A. 2019. In: Otan tarihy (Homeland history), 2 (86), 200–214 (in Russian).
Razzokov, F. A. 2016. Stroitelnye kompleksy drevnezemledelcheskogo poselenija Sarazm v IV–III tys. do n. e. (Building complexes of the ancient agricultural Sarazm settlement in the 4th – 3rd millennia BCE). Saint Petersburg: “Nevskaja Knizhnaja Tipografija” Publ. (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 2008. In Arheologija, etnografija i antropologija Evrazii (Archeology, Ethnography and Anthropology of Eurasia), 4 (36), 83–94 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 2011. In Sbornik materialov mezhdunarodnogo seminara-treninga po istoriko-kulturnomu naslediju stran SNG (Almaty, 19–23 sentjabrja 2011 g.) (The collection of materials of the international training seminar on the historical and cultural heritage of the CIS countries (Almaty, 19–23 September, 2011). Almaty: “Aruna” Publ. 28–46 (in Russian).
Sarianidi, V. I. 1965. Pamjatniki pozdnego jeneolita Jugo-Vostochnoj Turkmenii (Monuments of the Late Eneolithic of Southeast Turkmenistan). IV. Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Sarianidi, V. I. 1976. In Pervobytnyj Turkmenistan (Prehistoric Turkmenistan). Ashhabad: “Ylym” Publ., 82–111 (in Russian).
Hronologija jepohi pozdnego jeneolita – srednej bronzy Srednej Azii (pogrebenija Altyn-depe) (The chronology of the Late Eneolithic – Middle Bronze Ages in Central Asia (Burials of Altyn-Depe)). 2005. / Masson, V. M., Berezkin, Ju. E. (ed.). Trudy Instituta istorii materialnoj kultury RAN (Works of the Institute for the History of Material Culture). XVI. Saint Petersburg: “Nestor-Istoriya” Publ. (in Russian).
Huzhanazarov, M. M. 2011. In Naskalnoe iskusstvo Centralnoj Azii. Tematicheskoe issledovanie (Rock Art in Central Asia. A Thematic study). ICOMOS. Paris: ICOMOS Publ.. 313–328 (in Russian).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2020 Алексей Евгеньевич Рогожинский
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
