«ТОБЫЛ ОЙШЫЛЫ»: ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ПАЛЕОМЕТАЛ ДӘУІРІНІҢ АНТРОПОМОРФТЫҚ СЮЖЕТТЕРІНІҢ БІРІН ИНТЕРПРЕТАЦИЯЛАУ МӘСЕЛЕСІНЕ
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2020.2.8.27.35Түйін сөздер:
археология, Орталық Азия, ұсақ пластика, антропоморфтық сюжет, петроглифтер, окунев мәдениеті, дөңгелекті көлік, арбакеш, Урук мөрлеріАннотация (түйіндеме)
Мақалада Орталық Азия ұсақ пластика мен жартас өнері шығармашылығында «Тобыл ойшылы» деген шартты атауға ие болған антропоморфтық кейіпкер талданады. Автор энеолит пен ерте қола дәуіріндегі Орталық Азия мен Алдыңғы Шығыс өнеріндегі осы бір сюжетке жаңа үйлестікте назар аударады, сондай-ақ этномәдени және тарихи интерпретация мәселесіне жүгінеді. Жүрелеп отырған адам сұлбасының кескіні Орталық Азия мен Алдыңғы Шығыстың оңтүстік аймақтарының энеолиттік антропоморфтық пластикаларына тән. Осы образдың кең таралуы оның мағынасының күрделілігін көрсетеді. Сірә, Орталық Азия палеометал өнеріндегі отырған антропоморфтық тұлғалардың мағыналық/семантикалық мағынасы сан алуан. Отырған адам сұлбасының табиғи жаратылысы, отырған сұлба кескінінің жинақылығы, берілген кейіптің әлеуметтік (отырмын – билеймін) және кәсіби мәнмәтіні, олардың иконографиялық жақындықтарына қарамастан, аталған артефактілер мен сюжеттердің әртүрлі түсіндірілуін болжамдайды.
Библиографиялық сілтемелер
Antonova, Ye. V. 1978. In Drevnost i srednevekoviye narodov Sredney Azii (istoriya i kultura) (To the question of the significance of poses of anthropomorphic images of the preliterate era (Middle East and Central Asia)). Moscow: „Nauka“ Publ., 5–16 (in Russian).
Baipakov, K. M., Maryashev, A. N. 2004. Petroglify v gorakh Kulzhabasy (Petroglyphs in the Kulzhabasy mountains). Almaty: „Print-S“ Publ. (in Russian).
Boehmer, R. M. 1999. In Ausgrabungen in Uruk-Warka. Endberichte; 24. Mainz: von Zabern (in German).
Vadetskaya, E. B., Leontiyev, N. V., Maksimenkov, G. A. 1980. Pamyatniki okunevskoy kultury (Monuments of Okunev culture). Leningrad: „Nauka“ Publ. (in Russian).
Leont’ev, N. V., Kapel’ko, V. F. 2002. Steinstelen der Okunev-Kultur. Archäologie in Eurasien 13. Mainz: von Zabern (in German).
Lie, Chen. 1996. In Das alte China. Menschen und Götter im Reich der Mitte, 5000 v. Chr. - 220 n. Zürich: Kunsthaus, 34–42 (in German).
Mikhailov, Y. I. 2001. In Vestnik Sibirskoy assotsiatsii issledovateley pervobytnogo iskusstva (Bulleten of Siberian Association of Primitive Art Researchers), 4, 18–20 (in English).
Novozhenov, V. A. 2015. In Beisenov, A. Z. (Ed.). Drevniy Turgay i Velikaya Step: chast i tseloye (Ancient Turgay and Great Speppe: part and whole). Kostanay; Almaty: A.Kh. Margulan Institute of Archeology, 314–331 (in Russian).
Rashad, M. 1990. Die Entwicklung der vor- und frühgeschichtlichen Stempelsiegel im Iran: im Vergleich mit Mesopotamien, Syrien und Kleinasien - von ihren Anfängen bis zum Beginn des 3. Jahrtausends v. Chr. Berlin: Reimer (in German).
Samašev, Z., Žumabekova, G. 1996. In Eurasia Antiqua, Bd. 2, 229–241 (in German).
Svend, H. 2007. Bilder vom Menschen der Steinzeit. Archäologie in Eurasien; 20. Bd 2. Mainz: von Zabern (in German).
Chenchenkova, O. P. 2004. Kamennaya skulptura lesostepnoy Azii epokhi paleometalla III–I tys. do n.e. (Stone sculpture of forest-steppe Asia of the Paleo-metal era of the III-I millennium BC). Yekaterinburg: „Tezis“ Publ. (in Russian).
Shishkin, I. B. 1981. U sten velikoy Namazgi (At the walls of the great Namazga). Moscow: „Nauka“ (in Russian).
Shkoda, V. G. 1992. In Piotrovskiy, Yu. Yu. (Ed.). Severnaya Yevraziya ot drevnosti do srednevekoviya (Eurasian Steppes of Antiquity and the Early Middle Ages), 2. Saint Petersburg: State Hermitazhe Museum, 57–59 (in Russian).
Shkoda, V. G. 1997. In Soobshcheniya GosErmitazha (Reports of State Hermitage), 48–51 (in Russian).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2020 И. Н. Швец
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
