ЖАНУАР АСЫҚТАРЫНЫҢ АРХЕОЗООЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕЛУІ (Бәбіш мола қаласының материалдары бойынша)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2019.4.6.79.115Түйін сөздер:
археология, Жаңадария, Бәбіш-мола, цитадель, «Үлкен үй», жануар асықтары, ақбөкен, қарақұйрық, археозоология, асық ойыны, ғұрып, жерлеу орны, морфометриялық талдау, трасологияАннотация (түйіндеме)
Мақала Бәбіш-мола қаласынан табылған жануар асықтарының археозоологиялық зерттелу мәселесіне арналады. Ескерткішке жүргізілген қазба жұмыстары барысында 80-нен астам жануар асықтары табылған. Археозоологиялық талдау негізінде, асықтардың қуысмүйізділер (Bovidae) тұқымдасына жататын ақбөкен (Saiga tatarica) және қарақұйрық (Gazella subgutturosa), сонымен қатар қой (Ovis aries) және ешкіге (Capra) тиесілі екендігі белгілі болды. Морфологиялық және морфометриялық зерттеулер барысында жануар асықтарының өлшемдеріндегі ауытқушылық диапазондары (Lim), ортақ квадраттық мөлшері (М), орташа квадраттық ауытқу мөлшері (ơ) және ортақ арифметикалық қателіктері анықталды. Остеометриялық зерттеу нәтижелері негізінде, Бәбіш моладан табылған асықтарға басқа аймақтардағы жануар асықтарының өлшемдерімен өзара салыстырмалы талдау жасалды. Ақбөкен асықтарының плантарлы бетіне сызылған әртүрлі өрнектердің сипаттамасы жасалынып, биометриялық белгілердің вариациялық қатары шығарылды. Мақалада асықтардың жан-жақты өлшемдері көрсетілген 12 кесте берілген. Археологиялық зерттеулер барысында Қазақстанның әртүрлі аймақтарынан кездескен жануар асықтарын мысалға ала отырып, ондағы асық ойындары, ғұрыптық жосындарға қатысты тұжырымдарға талдау жасалады.
Библиографиялық сілтемелер
Akishev, A. K. 1984. Iskusstvo i mifologiya sakov (Art and mythology of Saks). Alma-Ata: “Nauka” Publ. (in Russian).
Alpysbayev, X. A. 1978. O nahodkah industrii kamennogo veka v Karjantau i Karaoba (About finds of the Stone Age industry in Karzhantau and Karaoba). Alma-Ata: “Nauka” Publ. (in Russian).
Antipina, E. E., Olhovskii, V. S. 2000. In Arheologıya, paleoekologıya ı paleodemografıya Evrazıı (Archeology, paleoecology and paleodemography of Eurasia). Moscow: “Geos” Publ., 79–88 (in Russian).
Artuhova, O. A. 2009. In Arhıv Instıtuta arheologii ım. A.H. Margulana (Аrchive А.Kh. Margulan Institute of Archeology), 2895 (in Russian).
Akhinjanov, S. M., Makarova, L. A., Nurumov, T. N. 1992. K istorii skotovodstva i ohoty v Kazahstane (po osteologicheskomu materiali iz arheologicheskih pamyatnikov eneolita i bronzy) (On the history of cattle breeding and hunting in Kazakhstan (based on osteological material from archaeological sites of the Eneolithic and bronze)). Almaty: “Gylym” Publ. (in Russian).
Baipakov, K. M., Voyakin, D. A., Erjigitova, A. A., Savelieva, T. V., Shardenova, Z. J., Ahatov, G. A., Sherbaev, R. K. 2004. In Novye issledovaniya po arheologii Kazahstana (New research on archeology of Kazakhstan). Almaty: А.Kh. Margulan Institute of Archeology, 169–193 (in Russian).
Baipakov, K. M., Savelieva, T. V., Chang, K. 2005. Srednevekovye goroda i poseleniya Severo-vostochnogo Jetysu (Medieval cities and settlements of the Northeast Jetysu). Almaty: “Credo” Publ. (in Russian).
Bois, M. 1987. Zoroastriitsy. Verovaniya i obychai (Zoroastrians. Beliefs and customs). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Vinnikov, A. Z. 2011. In Vestnık VGU (Bulletin of Voronezh State University), 1, 87–94 (in Russian).
Voroshilova, S. A. 2008. In XL Mezhdunarodnaya Uralo-Povolzhskaya arheologicheskaya studencheskaya konferenciya: tezisy dokladov (XL International Ural-Volga archaeological student conference: abstracts). Samara: Samara University Publ., 157–159 (in Russian).
Gaiduchenko, L. L. 2011. In Tauelsіzdіq kezenіndegі Qazaqstan arheologiyasy: qorytyndylary men keleshegі (Archeology of Kazakhstan in independence: results and future). Almaty: A.Kh. Margulan Institute of Archeology, I, 360–365 (in Russian).
Gaiduchenko, L. L. 2012. In Trudy filiala Instıtuta arheologii im. A.H. Margulana (Proceedings of the branch of the A.Kh. Margulan Institute of Archeology), I. Astana, 160–170 (in Russian).
Grigoriev, G. V. 1948. In Sovetskaya Arheologiya (Soviet archaeology), 1, 53–68 (in Russian).
Grishchuk, O. M. 2013. In Donetskii arheologіcheskii sbornik (Donetsk archaeological collection), 17. Donetsk: Donetsk National University, 24–34 (in Russian).
Gromova, V. 1960. Opredelitel mlekopitayushchih SSSR po kostyam skeleta (Detector of mammals of the USSR on skeletal bones), 2. Moscow: USSR Academy of Sciences Publ. (in Russian).
Joldasbayev, S. 1975. In Arhiv Instituta istorii, arheologii i etnografii AN KazSSR (Archive of the Institute of History, Archeology and Ethnography Academy of Sciences of the Kazakh SSR), f. 11 (in Russian).
Zudina, V. N. 1998. Arheologicheskie drevnosti Yujnogo Srednevolgiya (Archaeological antiquities of the Southern Middle Volga region). Samara: Samara Universitu Publ. (in Russian).
Kovaleva, I. F. 1990. In Issledovaniya po arheologii Podneprovia (Studies on the archeology of the Dnieper). Dnepropetrovsk: Dnepropetrovsk University Publ., 59–71 (in Russian).
Kojomberdiev, I. 1963. In Arheologicheskie pamyatniki (Archaeological Monuments of the Talas Valley). Frunze: “Ilım” Publ., 33-79 (in Russian).
Kolchenko, V. A., Rott, F. G. 2007. In Materialy I issledovaniya po arheologii Kyrgyzstana (Materials and research on the archeology of Kyrgyzstan), 2. Bıshkek: “Ilım” Publ., 21–34 (in Russian).
Kosıntsev, P. A., Bachura, O. P. 2014. In Trudy filiala Instıtuta arheologii im. A.H. Margulana (Proceedings of the branch of the A.Kh. Margulan Institute of Archeology), 320–329 (in Russian).
Kurmankulov, Zh., Utubayev, Zh. R. 2019. In «edu.e-history.kz». URL: http://edu.e-history.kz/ru/publications/view/268
Lipskii, A. N. 1956. In Kraevedcheskii sbornik (Local history collection), 1. Abakan: Khakass book publ., 16-24 (in Russian).
Lopatin, V.A. 2010. Smelovskii mogilnik (Smelov burial ground). Saratov: “Nauka” Publ. (in Russian).
Margulan, A. Kh., Akishev, K. A., Kadyrbayev, M. K., Orazbayev, A. M. 1966. Drevnyaya kultura Tsentralnogo Kazahstana (Ancient culture of Central Kazakhstan). Alma-Ata: “Nauka” (in Russian).
Maksimova, A. G., Mershchiev, M. S., Vainberg, B. I., Levina, L. M. 1968. Drevnosti Chardary (Chardara Antiquities). Alma-Ata: «Nauka» Publ. (in Russian).
Nurzhanov, A. A. 2014. In Margulan oqulary-2014 (Margulan readings-2014). Almaty; Pavlodar: A.Kh. Margulan Institute of archaeology, 462–472 (in Russian).
Podobed, V. A., Usachuk, A. N., Tsimidanov, V. V. 2013a. In Povolzhskaya arheologiya, 3 (5), 56–72 (in Russian).
Propp, V. Ia. 1986. Istorıcheskıe kornı volshebnoı skazkı (Historical roots of a fairy tale). Lenıngrad: Leningrad State University Publ. (in Russian).
Sotnikova, S. V. 2019. In Povoljskaya arheologiya, 1 (27), 72–84 (in Russian).
Sotnikova, S. V. 2014. In Vestnik arheologii, antropologi i etnografii, 2 (25), 26–34 (in Russian).
Sotnikova, S. V. 2015. In Vestnık Permskogo universiteta, 1 (28), 21–30 (in Russian).
Tolstov, S. P., Vainberg, B. I. 1967. Koikrylgan-kala pamyatnik kultury drevnego Horezma IV v. do n.e. – IV v. n.e. (Koikrilgan-kala monument of the culture of ancient Khorezm IV c. BC – IV c. AD). Moscow: “Nauka” (in Russian).
Tolstov, S. P., Vorobieva, M. G., Rappoport, Yu. A. 1960. In Polevye issledovaniya Horezmskoy ekspeditsii v 1957 godu (Field research of the Khorezm expedition in 1957). Moscow: “Vostochnaya literature” Publ., 3–63 (in Russian).
Toleubayev, A. T., Jumataev, R. S., Shagirbayev, M. S. 2016. In Arheologiyadagy zertteudіn zhana adіsterі (New methods of archaeological research). Almaty: “Qazaq universitetі” Publ., 172–183 (in Kazakh).
Toleubayev, A. T., Jumataev, R. S., Shakenov, S. T., Ergabylov, A. E.., Shagirbayev, M. S. 2018. In Qazaqstan men іrgeles elderdіn tarihi-madeni murasyn zertteudegі zamanaui adіster men turgylar (Modern methodologies and concepts in the study of the history and cultural heritage of Kazakhstan and neighboring countries). Almaty: “Qazaq universitetі” Publ., 173–178 (in Kazakh).
Umіtqaliev, U. U. 2016. In Qazaqstannyn tarihi-madeni muralarynyn ozektі maselelerі (Actual problems of the history and cultural heritage of Kazakhstan). Almaty: “Qazaq universitetі” Publ. 111–116 (in Kazakh).
Tsimidanov, V. V. 2001. In Arheologicheskii almanah (Archaeological almanac), 10. Donetsk: «Lebed» Publ., 215–248 (in Russian).
Tsimidanov, V. V. 2015. In Teoriya i praktika arheologicheskih issledovanii (Theory and practice of archaeological research), 1 (11), 56–69 (in Russian).
Yudin, A. I. 2009. In Arheologiya Vostochno-Evropeiskoi stepi (Archeology of the East European steppe), 7. Saratov: “Nauchnaya kniga” Publ., 146–170 (in Russian).
Driesch, A. V. 1976. In Preabody Museum of Archeology and Ethnology Harvard University. Bulletin 1. Cambridge, 88–91 (in English).
Eisenmann, V., Karchound, A. 1982. In Bulletin Museum natn. Hist. nat. Paris. 75–103 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2019 Шагирбаев Мамбет Сапарбекович, Утубаев Жанболат Раимкулович
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
