Қазақстандағы (Алматы облысы) Аққайнардан табылған тамға петроглифтер
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2023.4.22.140.154Түйін сөздер:
Қазақстан, Аққайнар, көне түркі кезеңі, ортағасырлық көшпенділер, жартастағы өнер, тамғаАннотация (түйіндеме)
Авторлардың басшылығымен жүргізілген археологиялық зерттеулер нәтижесінде екі маңызды жартас өнері ескерткіштері Тамғалы мен Құлжабасының ортасында орналасқан Аққайнар мәдени ландшафтында 6100-ден астам жартас гравюрасы құжатталды. Жалпы санынан 800-ден астамы ежелгі түркі кезеңіне жатқызылды. Олардың аз тобы рулық отбасылық белгілерді бейнелейтін, ірі қара малды қоса алғанда мұрагерлік меншікке салынатын тамғалар болып табылады. Бұл тамғалар ерте түркі дәуірінен бастап XX ғ. басына дейінгі үлкен кезеңмен мерзімделеді. Аққайнардан алынған жекелеген тамғалар басылымдарда жарияланғанымен, бұл аймақ үшін толық репертуар әлі күнге дейін жоқ. Мақалада Аққайнардан табылған тамғаларға ұқсас 20 тамға немесе белгіден тұратын репертуарымен жаңа материал ұсынылуда. Бұл жерде ұсынылған кейбір бейнелер тамға болмауы және олар талқылау үшін жариялануы мүмкін. Тамғаға ұқсас кейбір белгілер бейнелері бойынша екі сұрақ туындайды. Біріншіден, бұл белгілердің кейбіреуі бұған дейін Оңтүстік Қазақстанда табылды, бұл Аққайнар мен Оңтүстік Қазақстан оазистері арасындағы тығыз байланыс жайында сұрақ тудырады. Екіншіден, жекелеген белгілер зооморфтық бейнелермен байланысты, бұл жаңа тамға жасау үшін бұрынғы петроглифтерді қайта пайдалану туралы мәселе көтереді.
Библиографиялық сілтемелер
Babayarov, G. B. 2019. In: Tamgi doislamskoi Srednei Asii (Tamgas of Pre-Islamic Central Asia). Samarkand: IICAS, 333-363 (in Russian and English).
Baipakov, K. M., Maryashev, A. N. 2009. Petroglify Ak-Kainara (Akkainar petriglyphs). Almaty: “Credos” Publ. (in Russian, Kazakh and English).
Bazylkhan, N. 2012. In: Istoricheskoe culturnoe nasledie i sovremennaya kultura (Historic cultural heritage and modern culture). Almaty: “Service Press” Publ., 91-104 (in Russian).
Esin, Yu. N. 2018. In: Tuguzhekova, V. N. (ed.). Narody i kultury Sayano-Altaya i sopredelnykh territorii (Peoples and cultures of Sayan and Altay and neignboring territories). Abakan: “Khakaskoe knizhnoe izdatelstvo” Publ., 64-73 (in Russian).
Zheleznyakov, B., Hermann, L., Bazilkhan, N. 2019. In: Istoriya i archeologiya Semiretchya (History and archaeology of Semirechie), 6, 234-239 (In Russian).
Kasanov, Z. I., Kan, G. V., Rogozhinskiy, A. E. 2017. Simvoly Tyurskoi Epokhi (Symbols of Turkish Epoch). Almaty: “Service Press” (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 2009. In: Materialy i issledovanya po archeologii Kyrgyzstana (Materials and researchers on archaeology of Kyrgyzstan), 4. Bishkek: “Ilym” Publ., 53-65 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 2011. Petroglify arheologicheskogo landshafta Tamgaly (Petroglyphs within the Archaeological landscape of Tamgaly). Almaty: “SignetPrint” Publ, (in Russian and English).
Rogozhinskiy, A. E. 2012. In: Historic cultural nasledieI sovremennaya kultura (Historic cultural heritage and modern culture). Almaty: “Service Press”, 91-104 (in Russian).
Rogozhinskiy A.E. 2016. In: Tomilov, N. A.; Ahmetova, Sh. K. Ilina, A. A. Tolpeko, I. V. Kazakhi Evrazii: istoriya i kultura (Kazakhs of Eurasia: history and culture) Omsk: Izd-vo; Pavlodar: Dostoevskiy Omsk State University; Pavlodar State Pedagogical Institute, 223-235 (in Russian).
Rogozhinskiy, A. E. 2019. In: Tamgi doislamskoy Tsentralnoy Azii (Tamgas of Pre-Islamic Central Asia). Samarkand: IICAS, 249-295 (in Russian and English).
Rogozhinskiy, A. E. 2023. In: Pismennaya tsivilizatsiya drevnetyurkskoy epohi i drevneujgurskogo perioda (VI–XIV vv.) (Written Civilizations of the Ancient Turkic Era And The Ancient Uighur Period (6th–14th cc.). Almaty: “IKRIC”, 73-258 (in Kazakh, Russian and English).
Samashev, Z. S. 2012. Naskalnye izobrazheniya Zhetysu. Bayanzhurek (Petroglyphs of Zhetysu. Bayan Zhurek). Astana: Branch of the Margulan Institute of Archaeology in Astana (in Russian, Kazakh and English).
Samashev, S. K. 2020. In: Povolzhskaya arheologiya (The Volga river region Archaeology), 4 (34), 66-80 (in Russian).
Samashev, Z., Bazylkhan, N., Samashev, S. 2010. Drevnetyurkskie tamgi (Early Turkic tamgas). Almaty: “ABDI” Publ. (in Kazakh and Russian).
Smagulov, E. A., Yatsenko, S. A. 2019. In: Tamgi doislamskoy Tsentralnoy Azii (Tamgas of Pre-Islamic Central Asia). Samarkand: IICAS, 159-197 (in Russian and English).
Hermann, L. 2016a. In: Saduakasuly, A., Baitanayev, B. A. (eds.). Drevnosti Zhetysu. Pamyatniki archeologii Zhambulskogo raiona (Zhetysu Antiquites. Sites of archaeology of Zhambyl region). Almaty: Tanbaly, 52-72 (in Russian).
Sher, Ya. A., 1980. Petroglify Srednei i Tsentralnoy Azii (Petroglyphs of Central and Central Asia). Moscow: “Nauka” (in Russian).
Castagné, J. 1921. In: Revue du monde musulman, XLVII, 29-65 (in French).
Hermann, L. 2015. In: International Newsletter on Rock Art, 73, 5-13 (in French and English).
Hermann, L. 2016b. In: Bulletin de l’ASLIRA, XXVIII, 95-122 (in French).
Hermann, L., De Kastle, A. 2022. In: Onggar, A., Mamirov, T. B. (eds.). Margulan readings–2022. Almaty: Margulan Institute of Archaeology, 397-404 (In English).
Hermann, L., Schnitzler, A. 2020. In: Expression, 28, 56-78 (In English).
Hermann, L., Zheleznyakov, B. А. 2022. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan Archeology), 1 (15), 110–125 (in English).
Shvets, I. N. 2012. Studien zur Felsbildkunst Kasachstans. Darmstadt (in German).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2023 Херманн Л., Железняков Б.А.
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
