Деркул 1 қонысындағы керамика өндірісі (Батыс Қазақстан)
DOI:
https://doi.org/10.52967/akz2023.1.19.133.156Түйін сөздер:
археология, Батыс Қазақстан, Деркул 1, энеолит, керамика, жасалу технологиясы, ою өрнегіАннотация (түйіндеме)
Мақалада алғаш рет Деркул 1 қонысындағы қазбадан алынған энеолит дәуірінің керамикасының ою өрнегі мен оның жасалу технологиясын зерттеу нәтижелері ғылыми айналымға енгізілуде. 36 ыдыстың сынықтары зерттелді. Керамиканың ою-өрнегі мен жасалу технологиясындағы мәдени дәстүрлерін бөлу негізгі міндет болды. Бұл аспектіні зерттеу құмырашылардың жұмсақ созылмалы шикізатқа деген көзқарастарының біркелкілігін көрсетті. Саздың құмдану дәрежесін және табиғи минералды қоспалардың құрамын зерттеу бастапқы жұмсақ созылмалы шикізатты өндірудің бес түрлі «орнын» анықтады. Қалыптау массаларын талдау осы қоныстың құмырашылары ыдыстарды «саз + 1:3 концентрациясындағы қабыршақ + органикалық ерітінді» (48,7%), «саз + 1:4 концентрациясындағы қабыршақ+ органикалық ерітінді» (21,6%), «саз + 1:5 концентрациясындағы қабыршақ + органикалық ерітінді» (16,2%) және «саз + 1:2 концентрациясындағы қабыршақ + органикалық ерітінді» (13,5%) құрамы бойынша дайындағанын көрсетеді. Авторлар ою-өрнек деректері бойынша мәдени дәстүрдің екі негізгі – тарақты пен жіпті бөлінуін тіркеді. Үлгілердің, мотивтердің және оларды ұйымдастырудың ерекшеліктері бойынша осы қоныстың материалдарын Каспий маңы және хвалын мәдениеттерімен байланыстыруға болады.
Библиографиялық сілтемелер
Astafiev, A. E. 2014. Neolit i eneolit poluostrova Mangyshlak / Materialy i issledovaniya po arheologii Kazahstana (Neolithic and Eneolithic of Mangyshlak peninsula / Materials and research on archaeology of Kazakhstan). Vol. VI. Astana: Branch of the Margulan Institute of Archaeology (in Kazakh, Russian, English).
Barynkin, P. P. 1992. Eneolit i rannyaya bronza Severnogo Prikaspiya (Eneolite and early bronze of the Northern Caspian): abstract. dis. ... Candidate of Historical Sciences. Moscow (in Russian).
Bobrinskiy, A. A. 1978. Goncharstvo Vostochnoy Evropy. Istochniki i metody issledovaniya (Pottery of Eastern Europe. Sources and methods of research). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Bobrinskiy, A. A. 1999. In: Aktualnye problemy izucheniya drevnego goncharstva (Actual problems of studying ancient pottery). Samara: Samara Socio-Pedagogical University, 5-109 (in Russian).
Vasiliev, I. B. 2003. In: Vybornov, A. A. (ed.). Voprosy arheologii Povolzhiya (Archaeology issues of the Volga river region). Issue 3. Samara: Samara Scientific Center of the RAS, 61-99 (in Russian).
Vasilieva, I. N. 1999. In: Vybornov, A. A. (ed.). Voprosy arheologii Povolzhiya (Archaeology issues of the Volga river region). Samara: Samara Socio-Pedagogical University, 72-96 (in Russian).
Vasilieva, I. N. 2005. In: Rossiyskaya arheologiya (Russian archaeology), 3, 76-84 (in Russian).
Vasilieva, I. N. 2010. In: Agapov, S. A. (ed.). Hvalynskie eneoliticheskie mogilniki i Hvalynskaya eneoliticheskaya kultura. Issledovaniya materialov (Khvalyn Eneolithic burial grounds and Khvalyn Eneolithic culture. Research of materials). Vol. 2. Samara: “Povolzhie” Publ., 153-179 (in Russian).
Vasilieva, I. N., Salugina, N. P. 1999. In: Stashenkov, D. A. (ed.). Voprosy arheologii Urala i Povolzhiya (Archaeology issues of the Ural and Volga river regions). Samara: Samara University, 234-257 (in Russian).
Vasilieva, I. N., Salugina, N. P. 2002. In: Kryzhitskiy, S. D. (ed.). Sovremennye problemy arheologii (Modern problems of archaeology). Kyiv: Institute of Archaeology of the National Academy of Sciences of Ukraine, 54 (in Russian).
Vasilieva, I. N., Salugina, N. P. 2013. In: Agapov, S. A. (ed.). Eksperimentalnaya arheologiya. Vzglyad v XXI vek (Experimental archaeology. A look into the 21th century). Uliyanovsk: “Pechatnyi dvor” Publ., 57-89 (in Russian).
Volkova, E. V. 1996. Goncharstvo fatiyanovskih plemen (Pottery of the Fatyanovsky tribes). Moscow: “Nauka” Publ. (in Russian).
Vybornov, A. A., Kovalyukh, N. N., Skripkin, V. V. 2008. In: Derevianko, A. P., Makarov, N. A. (eds). Trudy II (XVIII) vseros. arheologicheskogo s’ezda v Suzdale (Proceedings 2nd (18th) All-Russian archaeological congress in Suzdal). Vol. 1. Moscow: Institute of Archaeology RAS, 191-193 (in Russian).
Doga, N. S. 2019. In: Samarskiy nauchnyi vestnik (Samara scientific bulletin), vol. 8, no. 2 (27), 144-149 (in Russian).
Kazdym, A. A., Lopatina, O. A. 2010. In: Tsetlin, Yu. B., Salugina, N. P., Vasilieva, I. N. (eds.). Drevnee goncharstvo: itogi i perspektivy izucheniya (Ancient pottery: results and prospects of study). Moscow: Institute of Archaeology RAS, 46-57 (in Russian).
Malov, N. M. 1988a. In: Shilov, V. P. (ed.). Arheologicheskie otkrytiya 1986 goda (Archaeological discoveries of the 1986). Moscow: Nauka, S. 486 (in Russian).
Malov, N. M. 1988b. In: Archive of the Margulan Institute of Archaeology, dossier 2234 (in Russian).
Mamirov, T. B., Bairov, N. M., Klyshev, E. E., Mamirov, K. B., Kuandyk, S. R. 2019. In: Kazakstan arheologiyasy (Kazakhstan archeology), 1 (3), 91-98 (in Russian).
Mamirov, T. B., Gavrilov, D. A. 2020. In: Derevyanko, A. P., Makarov, N. A., Mochalov, O. D. (eds.). Trudy VI (XXII) Vseros. arheol. siezda (Proceedings 6th (22nd) all-Russian archaeol. Congress). In 3-vol. Vol. I. Samara: Samara State Socio-Pedagogical University, 181-182 (in Russian).
Morgunova, N. L. 1991. In: Archive of the Margulan Institute of Archaeology, dossier 2362 (in Russian).
Morgunova, N. L. 1995. Neolit i eneolit yuga lesostepi Volgo-Uralskogo mezhdurechiya (Neolithic and Eneolithic of the southern forest-steppe of the Volga-Ural rivers interfluve). Orenburg: “Yuzhnyi Ural” Publ. (in Russian).
Morgunova, N. L. 2010. In: 40 let Srednevolzhskoy arheologicheskoy ekspeditsii: Kraevedcheskie zapiski (40 years of the Middle Volga river archaeological expedition: Local history notes). Issue 15. Samara: “Ofort” Publ., 184-193 (in Russian).
Rahimzhanova, S. Zh. 2019. In: Karpenko, V. E. (ed.). Istoriya, politologiya, sociologiya, filosofiya: teoreticheskie i prakticheskie aspekty (History, political science, sociology, philosophy: theoretical and practical aspects), no. 9–10 (17). Novosibirsk: “SibAK”, 12-16 (in Russian).
Rahimzhanova, S. Zh., Zelenko, M. G. 2015. In: Rodinkova, V. E. (ed.). Novye materialy i metody arheologicheskogo issledovaniya (New materials and methods of archaeological research). Moscow: Institute of Archaeology RAS, 67-68 (in Russian).
Salugina, N. P. 2006. In: Derevyanko, A. P., Molodin, V. I. (eds.). Sovremennye problemy arheologii Rossii (Modern problems of archaeology of Russia). Vol. 2. Novosibirsk: Institute of Archaeology and Ethnography SB RAS, 379-381 (in Russian).
Stepanova, N. F. 2010. In: Tsetlin, Yu. B., Salugina, N. P., Vasilieva, I. N. (eds.). Drevnee goncharstvo: itogi i perspektivy izucheniya (Ancient pottery: results and prospects of study). Moscow: Institute of Archaeology RAS, 117-125 (in Russian).
Tsetlin, Yu. B. 2006. In: Voprosy arheologii Povolzhiya (Archaeology issues of the Volga river region). Vol. 4. Samara: Scientific and Technical Center, 421-425 (in Russian).
Tsetlin, Yu. B. 2008. Neolit tsentra Russkoy ravniny: ornamentatsiya keramiki i metodika periodizatsii kultur (Neolithic center of the Russian plain: ornamentation of ceramics and methods of periodization of cultures). Moscow: Institute of Archaeology RAS (in Russian).
Tsetlin, Yu. B. 2012. Drevnyaya keramika. Teoriya i metody istoriko-kulturnogo podhoda (Ancient ceramics. Theory and methods of historical and cultural approach). Moscow: Institute of Archaeology RAS (in Russian).
Shevnina, I. V. 2018. In: Vestnik YuUrGU. Ser. “Sots.-gum. nauki” (Bulletin of the South Ural State University. The series “Social and Humanitarian Sciences”). vol. 18, no. 4, 63-74 (in Russian).
Shevnina, I. V. 2019. In: Vestnik Kemerovskogo gos. un-ta (Bulletin of the Kemerovo State University), vol. 21, no. 1, 37-43 (in Russian).
Yudin, A. I. 2004. Varfolomeevskaya stoyanka i neolit stepnogo Povolzhiya (The Varfolomeevskaya site and the Neolithic of the steppe Volga river region). Saratov: Saratov University (in Russian).
Yudin, A. I. 2012. Poselenie Kumyska i eneolit stepnogo Povolzhiya (The settlement of Kumyska and the Eneolithic of the steppe Volga river region). Saratov: “Nauchnaya kniga” (in Russian).
Rahimzhanova, S., Ananyevskaya, E., Zaibert, V. 2022. In: Archaeological Research in Asia, 29, 100353 (in English).
Загрузки
Опубликован
Қалай дәйексөз келтіруге болады
Выпуск
Бөлім
Лицензия
Copyright (c) 2023 Сауле Жангельдыевна Рахимжанова, Талгат Базарбаевич Мамиров, Жанна Толепбергеновна Аккошкарова
Бұл жұмыс лицензия бойынша қол жетімді лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
